www.kashangasht.com

خانه صدوری محله پنجه شاه خانه صدوری که قدمت آن به اوائل عصر قاجار باز می گردد از جمه خانه های قدیمی کاشان است که فقط یک حیاط اندرونی وسیع دارد. سه طبقه بنای این خانه به صورت سه طرف ساخت اطراف حیاط مرکزی بنا شده اند. از فضاهای اصلی معماری این بنا می توان از سرداب های آن، شاه نشین، پنج دری و بادگیر آن نام برد. یزدی بندی سردر ورودی و گچ بری پیشانی اتاق ها تنها تزئینات این خانه هستن

خانه تاریخی حشمت‌اله‌خان موقعیت: محله کوشک صفی این خانه که متعلق به اوایل عصر قاجار می‌باشد مانند بسیاری ازخانه‌های قدیمی کاشان فقط یک حیاط اصلی و مرکزی وسیع دارد و بخش‌های اندرونی و بیرونی آن از یکدیگر جدا نشده است. فضا‌های خانه به صورت دو طرف ساخت در سه طبقه اطراف آن بنا گردیده‌اند. ویژگی معماری این بنا در این است که دو جبهه ساخته شده آن روبروی هم نیستند بلکه یکی در جنوب و دیگری در شرق حیاط واقع شده‌اند. فضاهای مهم معماری خانه شامل سرداب، شاه‌نشین، هفت‌دری و هشتی‌ ورودی می‌شود. هفت‌دری این خانه از شاخصه‌های بارز آن است. حیاط خانه حشمت‌اله‌خان با وسعت نزدیک به 820 مترمربع از وسیع‌ترین حیاط‌های کاشان محسوب می‌شود. دهانه بزرگ شاه‌نشین هفت‌دری بیش از 8 متر است که از همه شاه‌نشین‌های خانه‌های کاشان بزرگ‌تر است. شاه‌نشین وسیع خانه به کمک یزدی‌بندی گچی در سقف تزئین شده است. خانه حشمت‌‌اله‌خان توسط میراث فرهنگی و شهرداری کاشان به طور کامل مرمت شده و در حال حاضر به خانه عامری‌ها ملحق گردیده است.

خانه منوچهری موقعیت: محله پشت عمارت با کمک و راهنمایی برخی از فعالین عرصه میراث فرهنگی مجموعاً هفت باب خانه در محله پشت عمارت در نزدیکی بازار کاشان و در حدواسط محله سرپله و سرسنگ خریداری می شود(توسط خانم صبا منوچهری بانوی ایرانی مقیم سوئیس). کار بازسازی خانه منوچهری با نظارت استاد حلی در نیمه سال 1386 آغاز شده و به شکل اصولی ادامه می یابد و در انتهای سال 1389 به پایان می رسد. بنا در همان ابتدای کار با شماره 19327 به ثبت آثار ملی می رسد. برای دیدن خانه منوچهری باید به خیابان محتشم بروید. خیابان محتشم، کوچه شهید ثابت، کوچه عمارت هفتم، شماره 49. حیاط مرکزی با حوض آب و باغچه های زیبا که اتاقها و سردابهای متعددی در اطراف آن وجود داشت. مسئولین و تیم مرمت خانه و در راس آنها خود خانم منوچهری خانه را تغییر کاربری داده و به شکل یک هتل اقامتی سنتی بازسازی کرده بودند که ماحصل این امر 9 اتاق زیبای با دکوراسیون سنتی و امکانات امروزی شده بود. در سرداب اصلی خانه دو دستگاه زری بافی و مخمل بافی راه اندازی شده تا گردشگران بتوانند از نزدیک با مراحل تهیه منسوجات سنتی کاشان هم آشنا بشوند برای راه اندازی دستگاه زری بافی از استاد عنایتی که در زمینه هنر زری بافی جزو اساتید مسلم ایران بوده و برای هنر مخمل بافی هم از استادخلیل یاالله که در زمره آخرین مخملبافان کاشان و ایران هستند استفاده شده است. خانه منوچهری در زمره معدود خانه هایی است که دارای آب انبار بوده.

قرائتی‌ها خانهْ قرائتی‌ها مربوط به دوران پهلوی است. دارای یک باب حوض‌خانه و اطاق‌های اطراف آن و باغچه می‌باشد. توسط شهرداری کاشان خریداری و مرمت گردیده و به‌عنوان فرهنگ‌سرای معراج مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

خانه آل یاسین

خانه آل یاسین
نام	خانه آل یاسین
کشور	ایران
استان	استان اصفهان
شهرستان	کاشان
اطلاعات اثر
کاربری	خانه
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۳۲۵۰
تاریخ ثبت ملی	۲۵ اسفند ۱۳۷۹

خانه آل یاسین در کاشان، خیابان امام، جنب خانه بارفروش واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۲۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.^[۱]

این خانه در محله اي به نام گذر «در بند آقا» واقع شده است. چون قبلاً اين كوچه از دو طرف داراي در بوده به آن در بند و چون عده اي از علما و سادات در اين محله بوده اند به آن آقا مي گويند.

خانه داراي قدمتي بين 150 تا 200 سال است. آنرا بدستور فتحعلي شاه براي شخصي به نام سيد محمد تقي حسيني پشت مشهدي كه از علماي قرن سيزدهم بوده و با ملا احمد نراقي و شيخ انصاري مكاتبه و مصاحبه داشته و اكنون در بقعة حبيب بن موسي دفن است، مي سازد. گويا اين شخص جزو متصوفه هم بوده و رئيس فرقه اي به نام كميليه بوده است. نقل است كه زماني فتحعلي شاه به او مي گويد كداميك از فرزندان من صلاحيت سلطنت را دارند و او مي گويد محمد ميرزا، در حالي كه عباس ميرزا در تبريز وليعهد بوده است. بعداً عباس ميرزا مي ميرد و محمد ميزا تبديل به محمد شاه مي شود.

محمد شاه بعدها خانه را وسعت مي دهد و بخش هايي را به آن مي افزايد. خانه به طور موروثي به نسل هاي بعدي انتقال مي يابد تا به شخصي به نام نظام الدين اجتهد مي رسد. ايشان همچنين، اولين نماينده مردم كاشان در مجلس شوراي ملي بعد از مشروطه بوده است. اين شخص آخرين فرد عالم از خاندان بوده است. در زمان اين شخص، شناسنامه مُد مي شود و او به آل ياسين تغيير نام مي دهد در همين زمان شخصي به نام نايب حسين دست به شورش و تجاوز مي زند و توسط حكومت وقت دستگير مي شود. در دادگاه، متهم اعلام مي كند كه فقط رأي جناب آل ياسين را قبول دارد. آل ياسين هم حكم به مجازات او مي كند. نايب حسين توسط هم دستانش رهانيده مي شود و به كاشان مي گريزد؛ ديكتاتوري عجيبي راه انداخته و به مدت 20 سال منطقه كاشان را از حكومت مركزي جدا مي كند و چون كينة آل ياسين را به دل گرفته بود، قسمت هاي زيادي از خانه را تخريب مي كند. نقاشي ها و گچبري ها را از بين برده و خانه را آتش مي زند.

خانه تا سال 1365 مسكوني بوده و در سال 1370 توسط نسل چهارم به شهرداري كاشان به مبلغ 8 ميليون تومان فروخته شده و در سال 75 تا 76 بازسازي مي شود و اكنون هم محل معاونت عمراني شهرداري كاشان است. بنا به نحو جالبی برای پاسخگویی به نیازهای امروزی تغییر کاربری داده شده است.

ويژگي هاي معماري خانه هاي كاشان

الف) گودال باغچه: خانه به صورت پله پله پايين مي آيد تا جايي كه در كف سرداب، حدود 6 متر اختلاف سطح با زمين مشاهده مي شود. مزاياي اين ويژگي بدين صورت است: 1 – از خاك خود خانه كه براي پي برداشته مي شود جهت ساخت بنا استفاده مي گردد. 2- به علت استفاده از آب قنات ها در گذشته و عدم وجود لوله كشي، اختلاف سطح خانه با كوچه موجب جريان آب مي شود. 3 – خانه در برابر زلزله مقاوم مي شود (كاشان منطقه اي زلزله خيز است و طي دو زلزلة شديد، بسيار آسيب ديده است). 4 – قشري از خاك كه خانه در آن فرو رفته است به مثابة عايق برودتي حرارتي عمل مي كند و خانه در تابستان، خنك و در زمستان گرم است.

ب) حجابدار يا محجبه: خانه از قسمت هاي بيروني و اندروني تشكيل مي شود. فضاهاي پوشيده و در و پنجره هاي زيادي باعث مي شود تا شخص در نگاه اول نتواند تصوري از كلّ خانه بدست آورد بر خلاف خانه هاي امروزي كه وقتي درب خانه را باز كنيم مي توانيم تا انتهاي خانه را ببينيم.

ج) درونگرا: اگر از بيرون خانه نگاه كنيم هيچ تزئيني در خارج بنا صورت نگرفته است (بر خلاف خانه هاي امروزي). وقتي به داخل بنا وارد مي شويم مي توانيم اوج هنر معمار و زيبايي خانه را ببينيم. درب هاي اتاق ها و پنجره ها هم از داخل اتاق زيباتر بوده و تزئينات بيشتري دارند تا نسبت به خارج اتاق.

د) قرينه سازي: اگر هر يك از ضلع هاي خانه را به دو قسمت فرضي تقسيم كنيم خواهيم ديد كه تقارن در هر دو قسمت، كاملاً رعايت شده است.

ه) تنوع نسبت به فصول: خانه طوري طراحي نشده كه فقط مخصوص يك فصل باشد بلكه از دو قسمت زمستاني و تابستاني تشكيل شده تا بتوان از آن در فصول مختلف استفاده كرد.

قسمت هاي مختلف خانه

خانه از دو قمست كلي اندروني و بيروني تشكيل شده است.
در كنار در ورودي خانه دو سكو وجود دارد كه نام آن «شيخ نشين» يا «پير نشين» است.
پس از گذشتن از مدخل خانه كه هشتي ورودي نام دارد به فضايي سر پوشيده با اتاق هايي در پيرامون و دو طبقه مي رسيم كه در وسط آن حوض آبي وجود دارد. كل اين قسمت از ساختمان به بيروني مشهور است. بيروني خانه مخصوص مراجعات روزمره، پذيرايي از مهمان ها و اقامت مسافرين بوده است. به خود اين فضا، خوضخانه مي گويند.

(فضايي مسقف كه در وسط آن حوض آب وجود داشته باشد). در حوضخانه دو رديف اتاق وجود دارد. اتاق هاي قسمت بالا مخصوص خانم ها و اتاق هاي قسمت پايين مخصوص آقايان بوده است كه از آن ها در مراسم عروسي، جشن، عزاداري و يا محرم استفاده مي شده است. تمام اتاق ها داراي درب هايي چوبي به نام اُرُسي بوده كه به صورت عمودي باز و بسته مي شده اند. در كنار حوضخانه، دالان بزرگي قرار دارد كه ارتباط دهندة قسمت اندروني به كوچه است. (خانه دو درب دارد) اين دالان به دالان حجاب معروف بوده است.

قسمت اندروني خانه داراي حياطي بزرگ است كه در دو طرف آن قسمت هاي زمستاني و تابستاني نشين وجود دارد. قسمت راست حياط كه آفتابگير است قسمت زمستاني نشين بنا بوده است. فضاهاي اين مكان، پوشيده است و داراي اتاقي است به نام كرسي خانه كه در آن كرسي بزرگي موجود است و در زير آن چاله اي به نام چاله زغال وجود دارد كه در زمستان ها از آن براي گرم شدن استفاده مي كرده اند. سمت چپ حياط، قسمت تابستاني نشين بنا است.

فضاهاي اين قسمت بازتر بوده و داراي يك ايوان زيبا به نام شاه نشين است كه در تابستان ها در آن قليان و ميوه… مصرف كرده و هوايي خنك دارد. زير شاه نشين سرداب اصلي خانه است. خانه داراي چندين سرداب مي باشد. در گوشة سرداب اصلي پنجره هاي مشبكي وجود دارد كه به بادگير هاي خانه متصل اند. بادگيرهاي كاشان، 4 پَر هستند (بر خلاف بادگيرهاي يزد كه 8 پر مي باشند) كه مي توانند باد را از چهار سمت به داخل خود بكشند. در وسط بادگير يك ديوار نازك وجود دارد كه باعث مي شود هواي گرم و سبك از يك طرف بالا رود و هواي سرد و سنگين از طرف ديگر، پايين بيايد. در زير بادگيرها، يك چاه نيمه عميق حفر مي كنند تا به آب برسد، جريان آب باعث اختلاف فشار هوا و خنكي هوا شده (هواي مكيده شده به داخل بادگير بر اثر اختلاف فشار ناشي از جريان آب) كه يك بادگير معادل 6 تا 7 كولر، كارآيي دارد.

زير زيرزمين ها توسط شبكه اي از كانال ها به هم متصل شده اند و گردش هوا در اين كانال ها باعث ايجاد خنكي و هواي مطبوع در كل ساختمان مي گردد. در داخل سرداب ها، سردابه هاي كوچكتري وجود دارد كه به پس سرداب معروف اند. از آن ها براي خنك نگه داشتن آب و مواد غذايي استفاده مي شده است. يكي از اين پس سردابه ها به خانه هاي اطراف راه داشته كه مخصوص عبور و مرور خانم ها بوده. همچنين راه مخفي و راه فرار خانه نيز بوده است. نور سرداب توسط پنجره ها و سردر مشبك آن تامين مي شده. مشبك بودن پنجره ها و سر در موجب مي شده كه ضمن تأمين نور، شخص از داخل حياط به داخل سرداب، ديد نداشته باشد چون اهل و عيال خانه در ظهر ها و بعد از ظهر هاي روز هاي گرم از سرداب استفاده مي كرده اند.

در فضاي پشت بام خانه، ديوارهايي دور تا دور خانه وجود دارد كه به ديوار حجاب معروف اند. وجود اين ديوارها باعث مي شده است كه در هنگام استفاده از بام به خانة مجاور ديدي وجود نداشته باشد.

در فضاي بام بعضي از خانه ها، فضايي وجود دارد كه از سه طرف محدود است. و به آن بهار خواب يا مهتابي مي گويند و از آن براي خوابيدن در شب و در فصل بهار يا تابستان استفاده مي كنند.

نكات پراكنده:

– قسمت بيروني خانه، محل تدريس سيد محمد تقي حسيني پشت مشهدي هم بوده است.
– خانه از وسعت بيشتري برخوردار بوده مثلاً در سمت چپ حياط (گوشه) راه مسدودي وجود دارد كه قبلاً حمام بوده يا گوشه سمت راست حياط، راهرويي است كه به حياطي ديگر اتصال داشته و اكنون مسدود است.

– در سمت راست هشتي ورودي، حياط خلوتي وجود دارد كه گچبري هاي آن زيباست و مخصوص خدمه بوده است.
– در ساخت بناهاي قديمي از تركيبي به نام ساروج استفاده مي شده كه تركيبي از سفيدة تخم مرغ، آهك، خاكستر و نوعي ني مرداب به نام لويي بوده است. اين مواد را با هم تركيب كرده و با چوب آنقدر به هم مي زده اند تا به اصطلاح ري بيايد. سپس آن را به سطح بنا ماليده و روي آن هم شير مي ماليده اند. اين تركيب، محكمتر از سيمان است و هر چه به آن آب برسد، محكمتر مي شود.

– گچبري هاي داخل حياط بدين صورت بوده كه طرح اصلي را روي كاغذ مي كشيده اند و سپس آن را روي ديوار گذاشته و بوسيلة سوزن طرح را به ديوار منتقل مي كرده اند. سپس توسط وسيله اي نوك تيز، طرح را گچبري مي كرده اند. گويا هر متر مربع از اين نوع 18 نفر استاد كار، زمان لازم داشته (18 روز طول مي كشيده)

– در داخل اتاق ها از شيشه هاي رنگي استفاده شده است. دليل هاي مختلفي براي استفاده از آن ذكر مي شود: 1 – با تابيدن نور به آن، رنگين كمان زيبايي توليد مي شود. 2 – جنبة رواني داشته بدين صورت كه رنگ سبز، اشتها آور است؛ رنگ آبي، آرامش بخش و رنگ زرد نشاط آور 3- با تابيدن نور به آن و تركيب رنگ قرمز و آبي و توليد رنگ بنفش، حشرات (پشه و مگس) جذب آن شده و چون چشم هايي مركب دارند حالت كوري به آن ها دست مي دهد و بدين طريق دفع مي گردند.

– طريقه درست كردن پنجره هاي مشبك با شيشه رنگي بدين صورت است كه ابتدا يك شيشة يكدست مي چسبانند سپس روي آن 1 سانتيمتر گچ مي مالند. طرح را روي گچ درآورده و سپس شيشة يكدست را برداشته و قطعات كوچك شيشة رنگي را به جاي آن مي چسبانند. در حقيقت روي آن ها به سمت داخل اتاق است كه اين مطلب، شاهدي بر درونگرايي معماري كاشان است. ساخت هر متر مربع از اين شيشه ها 25 نفر استاد كار زمان لازم دارد.

– گفتيم حوضخانه فضايي است مسقف كه در وسط آن حوضي وجود دارد. اگر سقف را حذف كنيم، فضاي حاصل را پاسيو يا نورگير گويند. بر خلاف تصور عمومي كه اين واژه را واژه اي فرانسوي مي دانند، لفظ پاسيو از كلمه «پات آو» پات (خورشيد) آو (آب) كه يك كلمه ايراني است كه وقتي نور خورشيد از بالا به داخل حوض آب مي افتاده، مورد پرستش و احترام ايرانيان بوده است. (مثلاً واژه بيژامه، فرانسوي نيست بلكه برگرفته از، پا جامه ي ايراني است. پا جامه شلوارهاي گشادي بوده كه ايرانيان در جنگ با عثماني به پا داشته اند).

خانه آل یاسین موقعیت: پشت مشهد، زیر محله گذر آقا بنای این خانه در اواسط قرن سیزدهم هجری قمری به دستور محمد شاه قاجار برای مرحوم سید پشت مشهدی یعنی محمد تقی حسینی کاشانی عالم و مرجع معروف اواسط قرن سیزدهم ساخته شده است. این بنا دارای بخشهای اصلی حوضخانه، تالار و اتاق های اطراف حیاط میباشد. هنر مقرنس، گچ بری، نقاشی و گره چینی در نهایت زیبایی در این خانه مشهود است. سطوح کاهگلی این بنا از ویژگی آن میباشد. از فضا های مهم معماری این خانه میتوان از سرداب های آن، شاه نشین، مهتابی، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، سر پوشیده و بادگیر نام برد. تزئینات نما در ایوان تابستانی به صورت یزدی بندی ساخته شده است. این بنا در تاریخ 25/12/1379 با شماره 3250 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و چهار صفحه نقشهْ آن در میراث فرهنگی موجود است.

این خانه متعلق به مرحوم حاج سید محمد تقی پشت مشهدی است و بعدها به صورت موروثی در اختیار آقا نظام الدین مجتهد کاشانی(آل یاسین) قرار گرفت. سیستم مرکزی حوضخانه و حیاط خلوت در عین سادگی از ظرافت و لطافت خاصی برخوردار بوده و بسیار زیبا طراحی شده است.فضای خانه متشکل از یک بخش اصلی شامل حوض‌خانه، تالارها و اتاق‌های پیرامون آن در جبهۀ شمالی و دو بخش قرینۀ یکدیگر در دو جبهۀ شرقی و غربی است. بنا از جهات شمال، شرق و جنوب چند ورودی دارد که جدارۀ مجاور سردر ورودی خانه در جبهۀ شمالی نماسازی شده است .

خانه از دو قمست کلی اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. در کنار در ورودی خانه دو سکو وجود دارد که نام آن «شیخ نشین» یا «پیر نشین» است. پس از گذشتن از مدخل خانه که هشتی ورودی نام دارد به فضایی سر پوشیده با اتاق‌هایی در پیرامون و دو طبقه می‌رسیم که در وسط آن حوض آبی وجود دارد.کل این قسمت از ساختمان به بیرونی مشهور است. بیرونی خانه مخصوص مراجعات روزمره، پذیرایی از مهمان ها و اقامت مسافرین بوده است.قسمت اندرونی خانه دارای حیاطی بزرگ است که در دو طرف آن قسمت های زمستانی و تابستانی نشین وجود دارد. قسمت راست حیاط که آفتابگیر است، زمستانی نشین بنا بوده است. فضاهای این مکان، پوشیده است و دارای اتاقی است به نام کرسی خانه. سمت چپ حیاط، قسمت تابستانی نشین بنا است. فضاهای این قسمت بازتر بوده و دارای یک ایوان زیبا به نام شاه نشین است.
زیر شاه نشین سرداب اصلی خانه است.خانه دارای چندین سرداب می‌باشد. در گوشة سرداب اصلی پنجره‌های مشبکی وجود دارد که به بادگیرهای خانه متصل‌اند. خانه آل یاسین تا سال 1365 مسکونی بود اما در سال 1370 توسط نسل چهارم به شهرداری کاشان فروخته شد. در سال 75 تا 76 این خانه بازسازی می‌شود و بعدها به محل معاونت عمرانی شهرداری کاشان تغییر کاربری می‌یابد.

خانه تاج در خیابان علوی شهر کاشان قرار دارد و یکی از بناهای گودال باغچه‌ای اصیل مردم این شهر در دوران قاجاریه با حدود دو قرن قدمت است

خانه تاریخی تاج که اکنون با عنوان خانه هنرمندان از آن کاربری فرهنگی می‌شود دارای 700 مترمربع عرصه و 800 مترمربع اعیانی و برخوردار از معماری ارزشمند بومی از نمونه خانه‌های عام مردم کاشان در آن دوره است.

خانه تاج در 3 طبقه همکف، گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای 2 باب حیاط بیرونی و اندرونی و 13 باب اطاق پنج دری و سه دری و تک دری است.

حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریک پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است. حیاط بیرونی دارای یک باب مطبخ و سرداب کوچک می باشد که سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراکی در تابستان گرم این دیار.

ایوان پیشکم بوسیله 3 باب درب میوجی توپر (فاقد شیشه)، حرمت قسمت بیرونی (خاص مراجعات) را از اندرونی که مخصوص زندگی کدبانو و اهل و عیال در خانه است را حفظ می نماید که این موضوع ماهیت فرهنگ و تمدن اسلامی را تعریف می‌نماید.

درونگرایی، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگی، ظرافت و در عین حال قداست و نجابت در این خانه نشانی از معماری اصیل کاشان و هویت تاریخی مردم این دیار است.

حیاط اندرونی و شارم های اطراف گودال باغچه و مهتابی مقابل با غرفه های مجاور شارم بوسیله راه پله ای باریک ما را به پائین خانه هدایت می‌کند.

باغچه‌ها و آب نمای مرکزی گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زیر زمین به سرداب و پس سرداب منتقل می‌نماید.

بادگیر مرتفع بام هوای گرم و خشک و سوزان تابستان را بوسیله وزش باد گرفته و از پره های داخل بادگیر به کانال‌های مرطوب اطراف سرداب منتقل کرده و پس از خنک شدن از طریق شبکه‌های جعفری به داخل زیر زمین هدایت می‌کند و باعث اختلاف دمای بین پانزده تا بیست درجه سانتیگراد با سطح کوچه می‌شود.

خانه تاج به صورت متروکه و مخروبه در مرداد ماه سال 1383 توسط معمار مرمت بناهای تاریخی کاشان سید اکبر حلی خریداری و مرمت و بازسازی شد.

خانه تاج با شماره 9028 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

 

خانه تاج؛ زیبای کوچک کاشان

 

---

کاشان شهر خانه های زیبا است. خانه هایی که با معماری اصیل ایرانی شان، ظرافت و هنر را به شهر تاریخی و کویری کاشان هدیه داده اند. اگر گذارتان به این شهر افتاد، سری هم به خانه تاج بزنید که لقب زیبای کوچک را با خود دارد. خانه ای کوچک که این روزها تبدیل به خانه هنرمندان کاشان شده است.

---

 

این بنا یكی از خانه های گودال باغچه ای اصیل كاشان است که حدود دو قرن قدمت دارد و در دوران قاجاریه ساخته شده. خانه تاج در بافت تاریخی شهر و محور توریستی خیابان علوی قرار گرفته و در بند بند آن می توانید اصالت هویت، نجابت و سادگی  را ببینید.

بخش های مختلف بنا خانه تاج با 700 متر مربع عرصه و 800 متر مربع عیانی در سه طبقه همكف گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای دو باب حیاط بیرونی و اندرونی و سیزده باب اطاق پنج دری و سه دری و تك دری است.

 حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریك پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است.

بخش بیرونی خانه به صورت چهار طرف ساخت و اندرونی آن دو طرف ساخت میباشد. از فضاهای اصلی معماری خانه تاج می توان از چهار سرداب بیرونی، دو سرداب اند رونی، یک بادگیر، شاه نشین، مهتابی، پنج دری، هشتی ورودی، شارم (که دور تا دور باغچهْ طبقه میانی قرار دارد) و بهار خواب ها نام برد.

نکته جالب توجه در این خانه این است که ایوان اصلی آن فضای مشترک حیاط اندرونی و حیاط بیرونی است و از یک سو به شمال و از سوی دیگر به جنوب راه داشته و هم به صورت تابستانی و هم زمستانی عمل می کند.

حیاط بیرونی دارای یك باب مطبخ و سرداب كوچك می باشد كه سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراكی در تابستان گرم این دیار.

ایوان پیشكم به وسیله سه باب درب میوجی توپر (فاقد شیشه)، حرمت قسمت بیرونی (خاص مراجعات) را از اندرونی كه مخصوص زندگی كدبانو و اهل و عیال در خانه است را حفظ می نماید كه این موضوع ماهیت فرهنگ و تمدن اسلامی را تعریف می نماید. درونگرایی، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگی، ظرافت و در عین حال قداست و نجابت در این خانه نشانی از معماری اصیل كاشان و هویت تاریخی مردم این دیار است.

حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریک پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است. حیاط بیرونی دارای یک باب مطبخ و سرداب کوچک می باشد که سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراکی در تابستان گرم این دیار.

حیاط اندرونی و شارم های اطراف گودال باغچه و مهتابی مقابل با غرفه های مجاور شارم بوسیله راه پله ای باریك ما را به پائین خانه هدایت می كند. باغچه ها و آب نمای مركزی گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زیر زمین به سرداب و پس سرداب منتقل می کند.

بادگیر مرتفع بام هوای گرم و خشك و سوزان تابستان را به وسیله وزش باد گرفته و از پره های داخل بادگیر به كانال های مرطوب اطراف سرداب منتقل كرده و پس از خنك شدن از طریق شبكه های جعفری به داخل زیر زمین هدایت می كند و باعث اختلاف دمای بین پانزده تا بیست درجه سانتیگراد با سطح كوچه می شود.

خانه تاج به صورت متروكه و مخروبه در مرداد ماه سال 1383 توسط معمار مرمت بناهای تاریخی كاشان «حاج سید اكبر حلی» خریداری شد و مرمت و بازسازی آن تا اسفند ماه 1384 با هزینه شخصی ایشان به طول انجامید و در بیست و پنجم اسفند ماه همان سال با اهداف ذیل و به منظور ایجاد فضایی مناسب برای گفتگو، تبادل نظر، همدلی، انسجام و هماهنگی بیشتر بین هنرمندان، طی مراسمی با شكوه با حضور جمع كثیری از هنرمندان و هنر دوستان و مسئولین تحت عنوان موزه مردم شناسی و خانه هنرمندان كاشان افتتاح شد. بد نیست بدانید که خانه تاج با شماره 9028 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

 

خانه تاریخی احسان در شهر کاشان در محله‌ی قدیمی درب باغ قرار دارد. این بنا متعلق به دوره قاجار است. در حال حاضر این خانه تاریخی با تغییر کاربری به مجتمع فرهنگی اقامتی تبدیل شده که مکان بسیار مناسب و فضایی دلنشین را برای گردشگران و بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. قبل از بازدید از این خانه تاریخی، این مقاله از کجارو را مرور کنید.

خانه تاریخی احسان متعلق به دوره‌ی قاجار است و قدمت آن به صد سال می‌رسد. این بنا در کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه فرهنگ، کوچه احسان قرار دارد. این اثر ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره‌ی ثبت ۱۲۳۲۵ ثبت ملی شده است. در حال حاضر با تغییر کاربری، این خانه به اقامتگاه سنتی گردشگران ایرانی و خارجی تبدیل شده است.

تاریخچه و معماری بنا

خانه احسان متعلق به دوره قاجار است و در شهر کاشان، استان اصفهان قرار دارد. این بنا که بیش از صد سال قدمت دارد متعلق به اواخر عصر قاجاری است. خانه تاریخی احسان نخستین خانه‌ی تاریخی کاشان است که با تغییر کاربری به مجتمع فرهنگی اقامتی (اقامتگاه سنتی) تبدیل شده است.

این خانه از نمونه خانه‌های قدیمی کاشان است که دو حیاط مجزای اندرونی و بیرونی دارد. از فضاهای مهم معماری خانه احسان می‌توان از سه سرداب، شاه‌نشین، مهتابی، پنج دری، هفت دری، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و دو بادگیر آن نام برد. از ویژگی‌های این خانه یکی وجود اتاق هفت دری و دیگری بادگیر مرتفع آن است.

موقعیت مکانی

این اثر تاریخی در بافت تاریخی کاشان، روبروی مسجد آقا بزرگ و نزدیک بازار است. خانه تاریخی احسان در محله درب باغ (از قدیمی‌ترین محله‌های شهر) واقع شده است و خوشبختانه در گذر ایام بافت تاریخی خود را حفظ کرده است.

خانه احسان نخستین خانه‌ی تاریخی کاشان است که با تغییر کاربری به مجموعه فرهنگی اقامتی (اقامتگاه بومی) تبدیل شده و در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۱۲۳۲۵ ثبت شده است. مالک خانه، حاج میرزا آقا احسان از تجار نیکوکار کاشان بوده است. آب‌انبار و حمامی نیز در محله (درب باغ) ساخته شده و به نام وی خوانده می‌شود. این خانه در اسفند ماه ۱۳۸۰ توسط مهندس محمد مروج حسینی خریداری شده و برای کاربری فرهنگی به کانون اندیشه جوان - سپهری (N.G.O) اهدا شده است. مرمت، احیا و تغییر کاربری خانه تاریخی احسان، نمونه‌ای از مشارکت‌های فرهنگی این سازمان مردم‌نهاد و غیردولتی به شمار می‌آید.

مجموعه‌ی فرهنگی - اقامتی احسان با داشتن اقامتگاه سنتی و مدرن، موزه و گالری، تالار فیلم و تئاتر و اجتماعات، کتابخانه، اینترنت وایرلس، کارگاه سفال و صنایع دستی، دوچرخه‌سواری در بافت تاریخی، ارائه غذاهای بومی و گیاهی، برگزاری تورهای گردشگری، امتیازهای فراوانی برای رونق گردشگری فرهنگی پدید آورده است.

اقامت

مجموعه اقامتی خانه احسان آمادگی پذیرش پنجاه نفر را دارد. تعدادی از اتاق‌ها مجهز به تخت و تعدادی به شکل بومی چیده‌مان شده‌اند تا مهمانان بتوانند زمانی را با خاطره‌ی زیستی ایرانیان به سر ببرند.

اتاق‌ها مجهز به سیستم سرمایشی و گرمایشی بوده و بیشتر آن‌ها دارای سرویس بهداشتی و حمام هستند. در این تغییر کاربری سعی شده معماری ارزشمند و زیبای خانه تحت تاثیر قرار نگیرد و نمونه‌ی صحیح از تغییر کاربری ارائه شود.

هزینه اقامت در این خانه تاریخی به ازای یک شب، بین ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است.

پذیرایی

خانه‌ی تاریخی احسان با داشتن حوض‌خانه‌ای با طاق‌های مدور و بلند، باغچه و آب‌نمایی بزرگ، فضایی زیبا و آرامش‌بخش را خلق کرده که امکان مناسبی برای استراحت، سرو صبحانه، عصرانه و نوشیدنی فراهم آورده است. هنگام بازدید از این خانه‌ی تاریخی، غذاهای بومی و گیاهی که در ذات خود نشانه‌ای از فرهمندی، شکوه و رنگارنگی فرهنگ ایرانی را نیز در خود دارند مانند گوشت و لوبیای کاشان، عدس بادمجان، شفته سماق، خورشت‌های محلی و غذاهای گیاهی را در آن‌جا میل کنید.

موزه و کتابخانه

بخش فرهنگی خانه احسان شامل موزه و گالری زنده‌یاد منوچهر شیبانی، تالار اجتماعات و فیلم و نمایش، کارگاه سفال و کتابخانه‌ی کودک و نوجوان است.

موزه منوچهر شیبانی در اردیبهشت ۸۴، همزمان با روز جهانی موزه و میراث فرهنگی، به عنوان نخستین موزه غیردولتی کاشان گشایش یافته است. منوچهر شیبانی از پیشگامان هنر مدرن ایران است که در شعر، نثر، درام، مقاله، فیلم و نقاشی‌هایش دریچه‌ای به معیارهای نو گشوده است.

تابلوهای نقاشی رنگ و روغن، آبرنگ، طرح‌های قلم، وسائل شخصی و کتابخانه ایشان از سوی همسرش، خانم پری شیبانی (صبحی) به مجموعه اهدا شده است.

تالار اجتماعات

تالار فیلم و نمایش (اجتماعات) به همراه امکانات جانبی چون اتاق نور و صدا و اتاق گریم در سرداب جنوبی جای گرفته و نمونه ارزشمندی از تغییر کاربری را نشان می‌دهد. این تالار حداقل گشایش پنجاه نفر را داشته و قابلیت اجرای تئاتر، پخش فیلم، تک‌نوازی موسیقی و برگزاری نشست‌های تخصصی را دارا است. اتاق‌های گریم، لباس، نور و صدا از دیگر داشته‌های این تالار کوچک به شمار می‌آیند. برگزاری نشست‌های هفتگی شعر و داستان‌خوانی در عصرهای پنج‌شنبه، برگزاری نشست‌های نقد کتاب و نیز اجرای نمایش‌های کارگاهی، کاربری پیوسته و موثری را برای این مکان به وجود آورده است.

 

خانه تاریخی احسان این خانه در محله درب باغ ، از قدیمی ترین محله های شهر کاشان واقع شده و با شماره 12325 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. مالک خانه ، حاج میرزا آقا احسان از تجار و ملاکین معروف کاشان و انسانی خیر و نیکوکار بوده است . آب انبار و حمامی نیز در محل ( سر کوچه و در محله درب باغ) ، توسط وی ساخته شده و به نامش خوانده می شود. خانه دارای تزئینات خاص و زیبای معماری مثل گچ بری و آیینه کاری بوده و به خاطر شکل معماری و قوس ها و نما سازی های زیبای جداره های آن ، جلوه و زیبایی خاصی پیدا کرده است .

خانه احسان مربوط به دوره قاجار است و در کاشان، خیابان فاضل نراقی، کوچه فرهنگ، کوچه احسان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۳۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه احسان موقعیت: محله قبرستان درب باغ این بنا که بیش از صد سال قدمت دارد متعلق به اواخر عصر قاجاری است. خانه احیان از نمونه خانه های قدیمی کاشان است که دو حیاط مجزای اندرونی و بیرونی دارد. هر دو حیاط به صورت چهار طرف ساخت بنا شده اند. از فضا های مهم معماری خانه احسان میتوان از سه سرداب، شاه نشین، مهتابی، پنج دری، هفت دری، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و دو بادگیر آن نام برد. از ویژگی های این خانه یکی وجود اتاق هفت دری و دیگری بادگیر مرتفع آن می باشد.

خانه تاریخی احسان نخستین خانه ی تاریخی کاشان است که با تغییر کاربری به مجتمع فرهنگی اقامتی (اقامتگاه سنتی ) تبدیل شده و آرزومند است بتواند با داشتن فضایی مناسب ، رضایت میهمانان گرامی را جلب نماید . واقع شدن در بافت تاریخی روبروی مسجد آقا بزرگ  نزدیکی به بازار و محور گردشگری از امتیازات ویژه مجموعه می باشد.

خانه تاریخی احسان د محله درب باغ – از قدیمی ترین محله های شهر – واقع شده است  خوشبختانه در گذر ایام بافت تاریخی خود را حفظ کرده  و در فهرست آثار ملی ایران به شماره 12325 به ثبت رسیده . مالک خانه ، حاج میرزا آقا احسان ا تجار و ملاکین معروف کاشان و انسانی خیر و نیکوکار بوده است . آب انبار و حمامی نیز در محل ( سر کوچه و در محله درب باغ) ، توسط ایشان ساخته شده و به نام وی خوانده می شود . خانه دارای تزئینات خاص و زیبای معماری مثل گچ بری و آیینه کاری بوده و به خاطر شکل معماری و قوس ها و نما سازی های زیبای جداره های آن ، جلوه و زیبایی خاصی پیدا کرده است .

اندرونی خانه در اسفند ماه 1380 توسط جناب آقای مهندس محمد مروج خریداری شده و برای کاربری فرهنگی به کانون اندیشه جوان – سپهری اهداء شده . کانون اندیشه جوان – سپهری (N.G.O) از سازمان های غیر دولتی ایران است که در حوزه های فرهنگی ، هنری و اجتماعی فعالیت می کند .مرمت ، احیاء و تغییر کاربری خانه تاریخی احسان ، نمونه ای از مشارکت های فرهنگی این سازمان مردم نهاد و غیر دولتی به شمار می آید بخش اقامتی ، آمادگی پذیرش پنجاه نفر را دارد . تعدادی از اتاق ها مجهز به تخت و تعدادی نیز به شکل کاملا سنتی چیده مان شده تا میهمانان گرامی خصوصا گردشگران خارجی ، بتواند زمانی را با خاطره ی زیستی ایرانیان به سر برند .

اتاق ها مجهز به سیستم سرمایشی و گرمایشی بوده و بیشترشان دارای سرویس بهداشتی و حمام می باشد. با این همه ، معماری ارزشمند و زیبای خانه برای مان مهم بوده و بر آن بوده ایم تا نمونه صحیحی از تغییر کاربری درست شود .هفته ای چند نیز هیزم تنور مطبخ افروخته می شود تا بوی خوش پخت نان ، فضای خانه را عطرآگین کند. دوچرخه های فراهم آمده هم ،و به گردشگران کمک می کند در کوچه پس کوچه های کاه گلی شهرمان رکاب بزنند و در کوله بارشان خاطره ای خوش از شهرمان و دیارمان به سوغات برند

بخش فرهنگی خانه ، شامل موزه و گالری زنده یاد منوچهر شیبانی ، تالار فیلم و نمایش ، کارگاه سفال و کتابخانه تخصصی فرهنگ و هنر و گردشگری می باشد . منوچهر شیبانی از پیشگامان هنرمدرن ایران است . در شعر ،نثر،درام،مقاله،فیلم،و سرانجام در نقاشی هایش دریچه ای به معیار های نوگشوده است . تابلوهای نقاشی رنگ و روغن ، آبرنگ ، طرح های قلم ، وسائل شخصی و کتابخانه ایشان  از سوی همشرش ، سرکار خانم شیبانی(صبحی) به کانون اهدا شده و در اردیبهشت 84 ، همزمان با روز جهانی موزه و میراث فرهنگی ، به عنوان نخستین موزه غیر دولتی کاشان گشایش یافته است . تالار فیلم و نمایش (اجتماعات) به همراه امکانات جانبی چون اتاق نور و صدا و اتاق گریم در سرداب جنوبی جای گرفته و نمونه ارزشمندی از تغییر کاربری را نشان می دهد ، حضور چند چرخ سفال به همراه بسته های گل رس ، امکان سفال گری را برای میهمانان گرامی فراهم می آورد . کتابخانه نیز در ضلع جنوبی بنا جای گرفته تا آفتاب شرقی را بر دریچه قلب دوستدارانش بتاباند.

مجموعه فرهنگی اقامتی احسان ب داشتن اقامتگاه سنتی ، تالار تشریفات ، موزه و گالری ، کتابخانه ، تالار فیلم ، تئاتر،اجتماعات ، کارگاه سفال و صنایع دستی و سایت دوچرخه ، آماده پذیرایی از میهمانان ایرانی و خارجی بوده و مکان برگزاری جشن های ادارات دولتی ، دانشگاه ها و مراکز آموزشی ، شرکت ها و موسسات می باشد. 

 

این مجموعه از جمله برجسته‌ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است. این بنای تاریخی که در حدود سال‌های ١٢۴۵ تا ١٢۵٠ قمری توسط مرحوم سید ابراهیم تاجر کاشانی ساخته شده، از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است. مجموعه خانه عباسیان شامل 5 حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد. در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است. خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد. سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد. دلایل ساخت بنا به این شکل: استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند. استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان. استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا. ویژگی‌های معماری خانه عباسیان: قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می‌باشد. تنوع فصلی: بنا دارای قسمت‌های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمت‌های خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می‌شده است. معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد. معماری محجّبه یا نقاب‌دار: به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاق‌های تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی برای کوبة درب‌ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده که از طریق صدای کوبه می‌شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد. خانه عباسیان که با شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده، بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته است.

مجموعه خانه عباسیان در خیابان علوی،در کوی سلطان امیراحمد میباشد و بین سالهای 1245-1250 قمری ساخته شده است. این مجموعه از جمله برجسته‌ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است. این بنای تاریخی از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است. مجموعه خانه عباسیان شامل 5 حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد. در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها حوض خانه که محل مدرس آیت الله علوی بوده، و در اصل باغ بوده است ، که داخل باغ هشت باب خانه جدید ساخته شده است و بخشی از آن منزل مسکونی آیت الله علوی بوده که به صورت نیمه مخروبه باقی مانده است. خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، قطاربندی،( مقرنس) و گره سازی در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد.

سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد. دسترسی به آب قنات وفشار آب در قسمت های مختلف ساختمان و خاصیت عایقی خاک و مصالح در جلوگیری از سرما و گرما و استحکام بنا، علت ساخت بنا در گودی بوده است . ویژگی‌های معماری خانه عباسیان: تقارن: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می‌باشد. چهار فصل خانه: بنا دارای قسمت‌های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمت‌های خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می‌شده است. معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد. معماری محجّبه یا نقاب‌دار: به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌باشد.

خانه تاريخي عباسيان از زيباترين خانه هاي تاريخي ايران به شمار مي  رود. به گزارش پايگاه اطلاع رساني سازمان رفاهي تفريحي شهرداري کاشان، اين  بناي  تاريخي  در حدود سال  هاي 1245  تا 1250 هجري قمري  توسط  مرحوم سيدابراهيم تاجر کاشاني، پدربزرگ  آيت  اله  سيد محمد علوي  بروجرودي  معروف به «سيد باغ»  ساخته شده است. اين  مجموعه  در پنج  طبقه  شامل  پس سرداب ، سرداب ، همکف ، بالا و بهارخواب  است. يکي از ويژگي  هايي که اين خانه تاريخي را در زمره شاهکارهاي معماري ايراني قرار داده و از ديگر خانه  هاي تاريخي متمايز کرده، بالاتر بودن مساحت  زيربناي  آن  از وسعت  زمين  اين خانه  است. در حالي که وسعت  زمين  اين خانه  حدود 5 هزار متر مربع  است، به  دليل  تعدد طبقات ، زيربناي آن بيش از 7 هزار مترمربع  است. کل  مجموعه ، شامل 5 حياط  بيروني، اندروني، باغ، خدمه و حوضخانه است  که  هر يک، کاربرد ويژه خود را دارد.
«بخش بيروني»، در واقع به عنوان مهمانپذير صاحبخانه  و محل  پذيرايي  از مهمانان  تجاري به  شمار مي  رفته  که شامل اتاق آئينه، تالار سرپوشيده، ايوان، اتاق  هاي سه دري، پنج دري و ساير فضاهاست. «بخش اندروني»، محل  اسکان  صاحبخانه  و خانواده وي  بوده  و همخوان با مقله حجاب در معماري اسلامي،  از بخش  بيروني  کاملا جدا است. «بخش حياط  باغ»، محل  برگزاري  نماز جماعت  به  امامت  آيت اله  سيد محمد علوي  بروجردي  بوده  که  از همين  رو، ايشان  به  «سيد باغ » شهرت  يافته بودند. «بخش حياط  حوضخانه» نيز محل  تدريس  اين سيد بزرگوار بوده  است. آخرين بخش اين مجموعه «بخش حياط  خدمه» است که محل  اسکان  خدمه  بوده  و  از طريق  مطبخ  به  خانه  راه  داشته  است. کل  مجموعه  داراي 2  بادگير و دو حلقه  چاه  است  که  يکي  از چاه ها به  عنوان  مخزن  آب  خانه  به  شمار مي رفته  است. مهمترين  قسمت  هاي  مجموعه  عباسيان  عبارت است از اتاق آئينه، اتاق  شاهنشين،  اتاق  پنج  دري يا تالار مرکزي ودو تالار سرپوشيده  بزرگ  است.
«اتاق آئينه» که زيباترين  اتاق  اين خانه  تاريخي به شمار مي  رود، در حياط  بيروني  واقع  است و محل  پذيرايي از مهمانان  خاص  بوده  که داراي تزئينات آئينه کاري وگچ بري بسيار زيباست. « اتاق  شاهنشين » در حياط  اندروني  واقع  شده است و «اتاق  پنج  دري» يا «تالار مرکزي» به  دليل  اشراف  بر دو حياط  بيروني  و اندروني  ، بيشتر مورد استفاده  صاحبخانه  بوده  است. «تالار سرپوشيده  بزرگ » خانه عباسيان که در حياط  بيروني قرار دارد، محل  برگزاري آيين  هاي جشن  و عزاداري  عمومي بوده و «تالار سرپوشيده  کوچک » که  در حد فاصل  حياط  بيروني  و اندروني و در امتداد تالار مرکزي واقع  شده است، محلي براي  برگزاري مراسم   خانوادگي و خصوصي  بوده  است. نکته  قابل  توجه ، نورگير زيباي  تالار سرپوشيده  بزرگ  است  که  به  دليل  شباهت آن  به  کلاه  سربازان  فرنگي  دوره  قاجار، به  نورگير کلاه  فرنگي  معروف  شده است. مدتي پس  از مرگ  حاج  سيد محمد ابراهيم ، اين خانه  زيبا  تفکيک  شده  و به  فروش  رسيد. پس از تفکيک، بخش بيروني به نام  عباسيان ، بخش اندروني به نام  مسعودي فر، بخش حوضخانه  به نام حقاني، بخش خدمه  به نام عباسي و باغ خانه به نام تقوي تغيير نام داد.
اما چرا کل اين مجموعه به نام عباسيان  معروف شده است؟
حدود صد سال  پيش، حياط   بيروني  به  يکي از تاجران  معروف  کاشان  به  نام  عباسيان  فروخته  شد که  به  دليل  هنگفت  بودن  اين  بها در آن  زمان، تا مدت ها اين  خبر، نقل  محافل  شهر بود و سبب  شد تا  به  تدريج ، کل  مجموعه  به  نام  عباسيان  شناخته  شود. متاسفانه معمار و هنرمندان  چيره دست اين بناي تاريخي بسيار زيبا و ارزشمند، نامعلومند. مجموعه فعلي شامل  3 حياط  بيروني، اندروني، حوضخانه  و حياط  باغ است، ولي حياط  خدمه  هنوز خريداري  نشده  است. شايان ذکر است که اين  بناي  ارزشمند در محله  سلطان  اميراحمد کاشان واقع  شده  است. 

این مجموعه در سال 1252 هجری قمری به وسیله مرحوم حاج محمد ابراهیم، یکی از تجار خوشنام کاشان ساخته شده که از لحاظ طرح معماری و تزئینات و استفاده از فضاها وحجم های موجود در آن بسیار غنی و از نظر معماری سنتی در نوع خود منحصر به فرد است. مجموعه خانه های تاریخی عباسیان به تحقیق و طبق نظر نخبه ترین کارشناسان معماری، جزو برجسته ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است.
این مجموعه مشتمل بر پنج حیاط و گودال باغچه بوده است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت پنج باب خانه مستقل از هم درآمد است .
خانه های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر: رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبائی و ظرافت است.

 

 

 

---

تپه سيلك

درجه حفاظتي يك
كاشان- كيلومتر 3 جاده كاشان- فين عليا- بخش 2 كاشان
شماره ثبت: 38            تاريخ ثبت: 24/6/1310         قدمت: 5 تا 7 هزار سال قبل از ميلاد

---

 

مسجد ميدان (مسجد ميرعماد)

درجه حفاظتي يك
كاشان- ميدان سنگ- حد فاصل بازار بزرگ و بازار مسگري
شماره ثبت: 117 تاريخ ثبت: 15/10/1310 قدمت: سلجوقي تا صفويه

---

 

مناره زين الدين

درجه حفاظتي يك
كاشان- خيابان دروازه اصفهان ( ملاحبيب الله شريف )
شماره ثبت: 118 تاريخ ثبت: 15/10/1310 قدمت: قرن 5 و 6 هجري قمري

---

 

امامزاده حبيب ابن موسي و آرامگاه شاه عباس

درجه حفاظتي يك
كاشان- پشت مشهد
شماره ثبت: 237 تاريخ ثبت:15/9/1314 پلاك:7492 فرعي از يك اصل
مالك: اداره اوقاف كاشان قدمت: سلجوقي - صفوي

---

 

مسجد تبريزيها

درجه حفاظتي يك
كاشان - بازارچه ملك
شماره ثبت: 972 تاريخ ثبت: 13/2/1353 قدمت: زنديه - قاجاريه

---

 

باغ تاريخي فين

درجه حفاظتي يك
كاشان- فين عليا
شماره ثبت: 238 تاريخ ثبت: 15/9/1314 پلاك: 360فرعي از يك اصل پلاك: اصلي 33 و فرعي 360
مالك: سازمان ميراث فرهنگي كشور

---

 

مسجد و مدرسه امام خميني ( سلطاني سابق)

درجه حفاظتي يك
كاشان- كنار بازار زرگرها
شماره ثبت:251 تاريخ ثبت: 30/3/1315 قدمت : قاجاريه (‌1229 ه.ق) پلاك: 198 فرعي از يك اصل
نام مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

مسجد جامع كاشان

درجه حفاظتي يك
كاشان- ميدان كهنه
شماره ثبت: 252 تاريخ ثبت: 30/3/1315 قدمت: دوران سلجوقي پلاك: 6678 فرعي از يك اصل
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

آتشكده نياسر

درجه حفاظتي يك
كاشان- شهر نياسر- محله تالار
شماره ثبت: 316 تاريخ ثبت: 21/8/1317 قدمت: قبل از اسلام

---

 

امامزاده سلطان اميراحمد

درجه حفاظتي يك
كاشان- محله سلطان اميراحمد
شماره ثبت: 352 تاريخ ثبت: 20/3/1321 قدمت: صفويه - قاجاريه

---

 

محراب مسجد محله ميانده قمصر

درجه حفاظتي يك
كاشان- قمصر- فرفهان
شماره ثبت: 369 تاريخ ثبت: 20/12/1327 قدمت: قرن 5 و 6 هجري قمري

---

 

مسجد ميرزامقيم وزير (مسجد ملا حبيب الله شريف)

درجه حفاظتي يك
كاشان- دروازه اصفهان ( ملاحبيب الله شريف )
شماره ثبت: 351 تاريخ ثبت: 20/3/1321 قدمت: صفويه - قاجاريه

---

 

بقعه باباافضل الدين محمد مرقي

درجه حفاظتي يك
كاشان- روستاي مرق
شماره ثبت:373 تاريخ ثبت: 2/12/1327 قدمت: ايلخاني پلاك: اصلي 1819 و فرعي بخش 6 مرق
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

مسجد و مدرسه آقابزرگ

درجه حفاظتي يك
كاشان- خيابان فاضل نراقي- كوي مسجد و مدرسه آقابزرگ
شماره ثبت: 382 تاريخ ثبت: 11/9/1330 قدمت: قاجاريه پلاك: اصلي 1 و فرعي 4458
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

امامزاده مشهد اردهال

درجه حفاظتي يك
كاشان- روستاي مشهد اردهال
شماره ثبت: 399 تاريخ ثبت: 11/11/1334 قدمت: سلجوقي- صفوي- قاجاريه

---

 

مدرسه خواجه تاج الدين

درجه حفاظتي يك
كاشان - كوي مسجد آقابزرگ
شماره ثبت: 400 تاريخ ثبت: 11/11/1334 قدمت: قرن نهم هجري قمري پلاك: اصلي 1 و فرعي 4492
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

بقعه شاهزاده ابراهيم

درجه حفاظتي يك
كيلومتر 5 جاده كاشان - فين
شماره ثبت: 401 تاريخ ثبت: 11/11/1334 قدمت : قاجاريه پلاك: اصلي 33 و فرعي 101
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

بقعه پير داوود قمصر

درجه حفاظتي يك
كاشان - قمصر
شماره ثبت: 402 تاريخ ثبت: 11/11/1334 قدمت: صفوي

---

 

كاروانسراي عين الرشيد

آران و بيدگل - دشت كوير
شماره ثبت: 404 تاريخ ثبت: 11/11/1334 قدمت : صفوي

---

 

قلعه كهنه ( آتشكده خرمدشت)

درجه حفاظتي يك
كاشان- روستاي خرمدشت
شماره ثبت: 431 تاريخ ثبت: 5/12/1341 قدمت: قبل از اسلام

---

 

بقعه چهل دختران

درجه حفاظتي يك
كاشان- سلطان امير احمد
شماره ثبت: 758 تاريخ ثبت: 8/7/1346 قدمت: ايلخاني پلاك: اصلي 1 و فرعي 4758
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

بقعه سلطان عطا بخش

درجه حفاظتي يك
كاشان- خيابان دروازه اصفهان
شماره ثبت: 941 تاريخ ثبت: 10/9/1354 قدمت: آل بويه- صفويه- قاجاريه پلاك : فرعي 440 از 49 اصلي
مالك: اداره اوقاف كاشان

---

 

كاروانسراي مرنجاب

درجه حفاظتي يك
آران و بيدگل - كوير مركزي
شماره ثبت: 944 تاريخ ثبت: 28/1/1357 قدمت : صفويه

---

 

امامزاده حسن بن امام موسي كاظم (ع) (ميرنشانه)

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 1083 تاريخ ثبت: 13/3/1354 قدمت: قاجاريه ( 1294 هجري قمري )
پلاك: اصلي 4725 مالك: سازمان ميراث فرهنگي

---

 

مسجد تبريزيها

درجه حفاظتي يك
كاشان - بازارچه ملك
شماره ثبت: 972 تاريخ ثبت: 13/2/1353 قدمت: زنديه - قاجاريه

---

 

چشمه سليمانيه

فين عليا
قدمت : قبل از اسلام

---

 

تيمچه امين الدوله

درجه حفاظتي يك
كاشان - بازارچه ميانچال
شماره ثبت: 1016 تاريخ ثبت: 29/10/1353 قدمت: قاجاريه پلاك: اصلي 1 و فرعي 2468 از يك اصلي
مالك: ورثه حاج حسينعلي فرشچي

---

 

خانه بروجرديها

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 1083 تاريخ ثبت: 13/3/1354 قدمت: قاجاريه ( 1294 هجري قمري)
پلاك: اصلي 4725 مالك : سازمان ميراث فرهنگي

---

 

روستاي ابيانه

درجه حفاظتي يك
كيلومتر 70 جاده قديم كاشان، نطنز
شماره ثبت: 1089 تاريخ ثبت: 30/5/1354 قدمت: قبل از اسلام- صفويه - قاجاريه

---

 

بقعه ابو لولو

درجه حفاظتي يك
كاشان - كيلومتر 3 جاده كاشان به فين
شماره ثبت: 1091 تاريخ ثبت: 15/6/1354 قدمت: ايلخاني - قاجاريه

---

 

كاروانسراي گبرآباد قمصر

درجه حفاظتي يك
كيلومتر 21 جاده كاشان، قمصر
شماره ثبت: 1095 تاريخ ثبت:15/6/1354 قدمت: صفويه

---

 

بازار كاشان

درجه حفاظتي يك
كاشان - خيابان محتشم - پا قپان
شماره ثبت: 1284 تاريخ ثبت: 8/6/1355 قدمت: سلجوقي - صفويه - قاجاريه

---

 

زيارتگاه دو منبران

درجه حفاظتي يك
كاشان - پشت مشهد
شماره ثبت: 1322 تاريخ ثبت: 27/10/1335 قدمت: صفوي - قاجاريه

---

 

قلعه جلالي و يخچالهاي مجاور

درجه حفاظتي يك
كاشان - خيابان بخارائي
شماره ثتب: 1350 تاريخ ثبت: 3/12/1355 قدمت : سلجوقي پلاك: فرعي 4806 از يك اصلي
مالك : ورثه لاجورديان و كاشاني

---

 

حمام سلطان امير احمد

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 1351 تاريخ ثبت: 3/12/1355 قدمت : صفوي

---

 

بقعه امامزاده محمد اوسط

درجه حفاظتي يك
كاشان - روستاي جوشقان استرك
شماره ثبت: 1352 تاريخ ثبت: 3/12/1355 قدمت : قبل از صفوي

---

 

امامزاده محمد صانع و محمد اسماعيل

درجه حفاظتي دو
كاشان - روستاي ازوار
شماره ثبت: 1353 تاريخ ثبت: 3/12/1355 قدمت: صفويه

---

 

بقعه بي بي شاه زينب يزدل

درجه حفاظتي يك
كاشان - روستاي يزدل
شماره ثبت: 1354 تاريخ ثبت: 11/11/1355 قدمت: قاجاريه

---

 

مجموعه بابا ولي

درجه حفاظتي يك
كاشان - گذر باباولي
شماره ثبت: 1355 تاريخ ثبت: 3/12/1355 قدمت: صفوي

---

 

تكيه و بقعه طاهر و منصور

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله طاهر و منصور
شماره ثبت: 1356 تاريخ ثبت: 1/11/1355 قدمت: ايلخاني - قاجاريه

---

 

قسمتهايي از برج و باروي كاشان

درجه حفاظتي يك
كاشان - در قسمتهاي مختلف بافت سلجوقي كاشان
شماره ثبت: 1357 تاريخ ثبت: 11/11/1355 قدمت: سلجوقي

قلعه جلالي	مجموعه قاضي آران
خانه طباطبايي	خانه روئين تن
مجموعه چهل تن	خانه باكوچي (سپيده كاشاني)
مسجد آيت الله رضوي	خانه حاج قربان (مجمع رزمندگان روح الله )
بقعه قاضي اسدالله	مسجد و مدرسه ميانچال
كاروانسراي سن سن	كاروانسراي شاه عباسي ابوزيدآباد
يخچال قديمي	امامزاده محمود روستاي علوي
قلعه سنگي	آب انبار گذرنو
سد قهرود	كاروانسراي ميرپنج
خانه صالح	كاروانسراي گمرك
مسجد جامع نوش آباد	مسجد طقماچي ها
خانه عباسيان	مسجد علي قهرود
خانه بني كاظمي	مسجد علي نوش آباد
خانه حسيني	بقعه امامزاده گريچه
خانه مرحوم حاج شيخ جعفر نراقي	گنبد پسر سيد واقف
بقعه امامزاده هلال بن علي (ع)	بقعه  خواجه تاج الدين
مسجد نقشينه بيدگل	زيارت گل چقانه
خانه عطارها	خانه حكيم باشي
خانه مرحوم آيت الله ملا آقا حسين دربندي	خانه شريفيان
مسجد كله قهرود	مجموعه درب يلان

---

قلعه جلالي

جنب ميدان خرمشهر
شماره ثبت: 1350/3 قدمت: سلجوقي

---

 

خانه طباطبايي

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 1504 تاريخ ثبت: 11/11/1355 قدمت : قاجاري مالك : شهرداري كاشان - سازمان ميراث
فرهنگي

---

 

مجموعه چهل تن

درجه حفاظتي يك
كاشان - دروازه فين
شماره ثبت: 1629 تاريخ ثبت: 16/5/1358 قدمت: سلجوقي - قاجاري

---

 

مسجد آيت الله رضوي

درجه حفاظتي يك
كاشان - ابتداي گذر دروازه فين يا گذر درب ورده
شماره ثبت: 1630 تاريخ ثبت: 16/5/1357 قدمت: سلجوقي - صفوي و قاجاريه

---

 

بقعه قاضي اسدالله

درجه حفاظتي يك
كاشان - ميدان قاضي اسدالله
شماره ثبت: 1631 تاريخ ثبت: 16/5/1357 قدمت: صفويه پلاك: 6083 فرعي از يك اصلي
مالك : اداره اوقاف كاشان

---

 

كاروانسراي سن سن

درجه حفاظتي يك
كاشان - روستاي سن سن
شماره ثبت: 1677 تاريخ ثبت: 27/5/1364 قدمت : صفويه

---

 

يخچال قديمي

انتهاي خيابان علوي
قدمت: سلجوقي

---

 

قلعه سنگي

درجه حفاظتي يك
نطنز - جاده نطنز به اصفهان
شماره ثبت: 1715 تاريخ ثبت:17/9/1364 قدمت : قبل از اسلام

---

 

سد قهرود

درجه حفاظتي يك
كاشان - ارتفاعات روستاهاي جونيان و قهرود
شماره ثبت: 1736 تاريخ ثبت: 26/3/1375 قدمت: صفويه

---

 

خانه صالح

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سرسنگ
شماره ثبت: 1768 تاريخ ثبت: 26/8/1375 قدمت : قاجاريه مالك : دانشگاه شهيد بهشتي

---

 

مسجد جامع نوش آباد

درجه حفاظتي يك
شهرك نوش آباد
شماره ثبت: 2015 تاريخ ثبت: 19/2/1377 قدمت: سلجوقي - صفويه - قاجاريه

---

 

خانه عباسيان

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 2020 تاريخ ثبت: 6/3/1377 قدمت: قاجاريه مالك : شهرداري كاشان - سازمان ميراث فرهنگي

---

 

خانه بني كاظمي

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله كوشك صفي
شماره ثبت: 2031 تاريخ ثبت: 30/3/1377 قدمت: قاجاريه مالك : شهرداري كاشان

---

 

خانه حسيني

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله كوشك صفي
شماره ثبت: 2032 تاريخ ثبت: 30/3/1377 قدمت: قاجاريه مالك: شهرداري كاشان

---

 

خانه مرحوم حاج شيخ جعفر نراقي

درجه حفاظتي يك
كاشان - پنجه شاه
شماره ثبت: 2084 تاريخ ثبت: 11/5/1377 قدمت : قاجاريه

---

 

بقعه امامزاده هلال بن علي (ع)

درجه حفاظتي يك
شهر آران و بيدگل - خيابان محمد هلال
شماره ثبت: 2094 تاريخ ثبت: 27/5/1377 قدمت: صفويه - قاجاريه

---

 

مسجد نقشينه بيدگل

درجه حفاظتي يك
آران و بيدگل - محله درب مختص آباد
شماره ثبت: 2091 تاريخ ثبت: 27/5/1377 قدمت: سلجوقي - صفويه - قاجاريه

---

 

خانه عطارها

درجه حفاظتي يك
كاشان - پنجه شاه
شماره ثبت: 2092 تاريخ ثبت: 27/5/1377 قدمت: قاجاريه

---

 

خانه مرحوم آيت الله ملا آقا حسين دربندي

درجه حفاظتي يك
آران و بيدگل - خيابان محمد هلال
شماره ثبت: 2113 تاريخ ثبت: 18/6/1377 قدمت: قاجاريه

---

 

مسجد كله قهرود

درجه حفاظتي يك
كاشان - روستاي قهرود
شماره ثبت: 2137 تاريخ ثبت: 9/8/1377 قدمت: 716 هجري قمري

---

 

مجموعه قاضي آران

درجه حفاظتي يك
شهر آران و بيدگل
شماره ثبت: 2225 تاريخ ثبت: 3/12/1377 قدمت: سلجوقي - صفويه - قاجاريه

---

 

خانه روئين تن

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سوريجان
شماره ثبت: 2251 تاريخ ثبت: 27/10/1377 قدمت : قاجاريه

---

 

خانه باكوچي (سپيده كاشاني)

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله سلطان امير احمد
شماره ثبت: 2267 تاريخ ثبت: 8/12/1377 قدمت: قاجاريه مالك: سازمان ميراث فرهنگي كشور

---

 

خانه حاج قربان (مجمع رزمندگان روح الله)

درجه حفاظتي يك
كاشان - خيابان طالقاني
شماره ثبت: 2324 تاريخ ثبت: 13/2/1378 قدمت : قاجاريه

---

 

مسجد و مدرسه ميانچال

درجه حفاظتي يك
كاشان - بازارچه ميانچال
شماره ثبت: 2370 تاريخ ثبت: 14/4/1378 قدمت: صفوي

---

 

كاروانسراي شاه عباسي ابوزيد آباد

درجه حفاظتي يك
كاشان - ابوزيدآباد
شماره ثبت: 2371 تاريخ ثبت: 14/4/1378 قدمت: صفويه مالك: اداره اوقاف آران و بيدگل

---

 

امامزاده محمود روستاي علوي

درجه حفاظتي يك
كاشان - روستاي علوي
شماره ثبت: 2357 تاريخ ثبت: 14/4/1378 قدمت: صفويه - قاجاريه

---

 

آب انبار گذرنو

درجه حفاظتي يك
كاشان - مجموعه بازار كاشان - بازار گذر نو
شماره ثبت: 2428 تاريخ ثبت: 22/6/1378 قدمت: قاجاريه

---

 

كاروانسراي ميرپنج

درجه حفاظتي يك
كاشان - بازار مسگري
شماره ثبت: 2435 تاريخ ثبت: 22/6/1378 قدمت: قاجاريه

---

 

كاروانسراي گمرك

ابتداي بازار
قدمت: سلجوقي

---

 

مسجد طقماچي ها

كوچه طقماچي ها
شماره ثبت: 1189/4 قدمت: سلجوقي

---

 

مسجد علي قهرود

روستاي قهرود
قدمت : سلجوقي - ايلخاني

---

 

مسجد علي نوش آباد

نوش آباد- محله توي ده (شهيد بهشتي)
قدمت: سلجوقي - صفوي

---

 

بقعه امامزاده گريچه

خيابان فاضل نراقي- كوي گريچه
قدمت: ايلخاني

---

 

گنبد پسر سيد واقف

درجه حفاظتي يك
نطنز - افوشته
شماره ثبت: 954 تاريخ ثبت: 8/8/1352 قدمت: قرن دهم

---

 

بقعه خواجه تاج الدين

خيابان فاضل نراقي
شماره ثبت: 400 قدمت: ايلخاني

---

 

زيارت گل چقامه

خيابان فاضل نراقي- كوي گل چقامه
قدمت: ايلخاني

---

 

خانه حكيم باشي

درجه حفاظتي يك
كاشان - كوي مسجد و مدرسه آقابزرگ
شماره ثبت: 5030 تاريخ ثبت: 10/7/1376 قدمت: قاجاريه

---

 

خانه شريفيان

درجه حفاظتي يك
كاشان - محله صدره
شماره ثبت: 2582 تاريخ ثبت: 27/11/1378 قدمت: قاجاريه مالك : دانشگاه سوره

---

 

مجموعه درب يلان

درجه حفاظتي يك
كاشان - درب ولان
شماره ثبت: 2571 تاريخ ثبت: 11/11/1378 قدمت: صفويه - قاجاريه

---

 

---

---

 

زبارت درب زنجير	آب انبار درب باغ
بقعه زيارت شاه يلمان	امامزاده درب باغ
كاروانسراي زغالي ها	آب انبار پشت عمارت
بقعه شاهسواران	آب انبار چهار باغ
قلعه سي زان نوش آباد	مجموعه گذر صحرا
قلعه كرشاهي	آب انبار زبارت شاه چراغ
مسجد جامع محمد آباد كوير	آب انبار چاله عدسي
ديواره سنگچين (سيل بند)	مسجد سوري جان
ميدان و بقعه قاضي اسداله	آب انبار پاقپان
حمام قطب	آب انبار صيغن
آب انبار ميرزا مقيم وزير	آب انبار كوشك صفي
گذر دروازه اصفهان	حمام ميرعماد
آب انبار پامنار	حمام درب و سه
بقعه قدمگاه علي	آب انبار حاج جمال
مسجد بالا بازار	آب انبار حبيب موسي
آب انبار بالا بازار	آب انبار شاه عباس
حسينيه پانخل	بقعه پير سليمان
آب انبار مير شامي	بقع

زيارت درب زنجير

بازار بزرگ - بازار زرگرها
قدمت: ايلخاني

---

 

بقعه زيارت شاه يلمان

بازار - بازارچه گذر نو
قدمت: ايلخاني

---

 

كاروانسراي زغالي ها

بازار مسگرها
قدمت: ايلخاني

---

 

بقعه شاهسواران

واقع در ارتقاعات بين قمصر- قهرود- جهق
قدمت: ايلخاني

---

 

قلعه سي زان نوش آباد

نوش آباد- محله توي ده (‌شهيد بهشتي )
قدمت: ايلخاني

---

 

قلعه كرشاهي

45 كيلومتري ابوزيدآباد
قدمت: ايلخاني

---

 

مسجد جامع محمد آباد كوير

روستاي محمد آباد كوير
قدمت: ايلخاني

---

 

ديواره سنگچين (سيل بند)

قسمت غربي باغ تاريخي فين
قدمت: صفوي

---

 

ميدان و بقعه قاضي اسداله

ميدان قاضي اسداله
شماره ثبت: 2366 قدمت: صفوي

---

 

حمام قطب

فاضل نراقي - كوچه جنب مسجد آقابزرگ
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار ميزرا مقيم وزير

خيابان دروازه اصفهان
قدمت: صفوي

---

 

گذر دروازه اصفهان

خيابان دروازه اصفهان
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار پا منار

دروازه اصفهان- روبروي منار زين الدين
قدمت : صفوي

---

 

بقعه قدمگاه علي

خيابان غياث الدين جمشيد
قدمت: صفوي

---

 

مسجد بالا بازار

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار بالابازار

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت : صفوي

---

 

حسينيه پانخل

خيابان باباافضل- بازار پانخل
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار ميرشامي

خيابان محتشم - محله محتشم
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار درويش

ميدان قاضي اسداله- ابتداي جاده فيض
قدمت: صفوي

---

 

حسينيه درب باغ

خيابان فاضل نراقي- حسينيه درب باغ
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار درب باغ

خيابان فاضل نراقي - حسينيه درب باغ
قدمت: صفوي

---

 

امامزاده درب باغ

خيابان فاضل نراقي- حسينيه درب باغ
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار پشت عمارت

محل پشت عمارت
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار چهار باغ

خيابان اباذر- جنب بيمارستان اخوان
قدمت: صفوي

---

 

مجموعه گذر صحرا (مسجد - آب انبار)

خيابان كاشاني - كوچه حوض خانه
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار زبارت شاه چراغ

كمال الملك- كوچه مدرسه سلطاني
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار چاله عدسي

خيابان فاضل نراقي- محله سوري جان
قدمت: صفوي

---

 

مسجد سوري جان

خيابان فاضل نراقي- محله سوري جان
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار پاقپان

خيابان محتشم- پاقپان
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار صيغن

سرسنگ- محله صيغن
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار كوشك صفي

كاشان- كوشك صفي
قدمت: صفوي

---

 

حمام مير عماد

خيابان افضل- ميدان ميرعماد
قدمت: صفوي

---

 

حمام درب و سه

خيابان علوي- محله سرپره
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار حاج جمال

كاشان - خيابان فرخ
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار حبيب موسي

خيابان امام خميني- گذر حبيب موسي
قدمت: صفوي

---

 

آب انبار شاه عباس

خيابان امام خميني- گذر حبيب موسي
قدمت: صفوي

---

 

بقعه پيرسليمان

قمصر - محله پايين
قدمت: صفوي

---

 

بقعه شاهزاده حسين

مشهد اردهال
قدمت: صفوي

---

 

كاروانسراي گبر آباد

انتهاي جاده كاشان - قمصر
شماره ثبت:1095/3 قدمت : صفوي

---

 

كاروانسراي سن سن

روستاي سن سن
شماره ثبت: 1677/3 قدمت : صفوي

---

 

بقعه امامزاده محمود

جاده مشهد اردهال - روستاي علوي
شماره ثبت: 2375 قدمت : صفوي

بقعه امامزاده صالح	مسجد حاج عبدالباقي
مسجد مدرسه بيدگل	مدرسه مصطفويه
مسجد حاج عبدالصمد بيدگل	آب انبار صاحب
مسجد بابا حاجي آران	سراي نو
مسجد ملا علي آران	تيمچه بخشي
امامزاده هادي بيدگل	تيمچه سيد آقا
بقعه امامزاده قاسم بيدگل	آب انبار درب زنجير
بقعه امامزاده محمد نوش آباد	مسجد كفشدوزها
مسجد حاج سيد حسين نوش آباد	مسجد گذر نو
آب انبار خان	مسجد مسلم بن عقيل
مسجد خان	آب انبار مسلم بن عقيل
حمام خان	كاروانسراي گبرها
آب انبار چهل تن	آب انبار سرپره
مقبره فيض	آب انبار سردار
بقعه امامزاده غايب	آب انبار حاج سيد حسين صباغ
خانه عامري ها	بقعه سيد ابوالرضا
خانه هاشميان (‌فاضل)	خانه افتخار الاسلام آران
آب انبار مخبر	بقعه امامزاده نصر آباد
آب انبار ترك آباد	بقعه امامزاده حسين بيدگل
مسجد ترك آباد	بقعه امامزاده ابراهيم و رقيه خاتون

---

بقعه امامزاده صالح

ابوزيد آباد- روستاي كاغذي
قدمت: صفوي

---

 

مسجد مدرسه بيدگل

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

مسجد حاج عبدالصمد بيدگل

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

مسجد بابا حاجي آران

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

مسجد ملاعلي آران

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

امامزاده هادي بيدگل

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

بقعه امامزاده قاسم بيدگل

شهرستان آران و بيدگل
قدمت : صفوي

---

 

بقعه امامزاده محمد نوش آباد

نوش آباد- جنب پارك
قدمت: صفوي

---

 

مسجد حاج سيد حسين نوش آباد

نوش آباد - محله توي ده (شهيد بهشتي)
قدمت : صفوي

---

 

آب انبار خان

خيابان فاضل نراقي- محله آب انبار خان
قدمت : زنديه

---

 

مسجد خان

خيابان فاضل نراقي - محله آب انبار خان
قدمت: زنديه

---

 

حمام خان

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت: زنديه

---

 

آب انبار چهل تن

گذر دروازه فين
قدمت: قاجاري

---

 

مقبره فيض

گورستان عمومي فيض
قدمت قاجاري

---

 

بقعه امامزاده غايب

جنب گورستان عمومي فيض
قدمت: قاجاري

---

 

خانه عامري ها

خيابان علوي
قدمت: قاجاري

---

 

خانه هاشميان (فاضل)

خيابان علوي - كوي گريچه
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار مخبر

فاضل نراقي- كوچه جنب مسجد آقابزرگ
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار ترك آباد

خيابان علوي- ابتداي كوچه ترك آباد
قدمت: قاجاري

---

 

مسجد ترك آباد

سه راه علوي
قدمت: قاجاري

---

 

مسجد حاج عبدالباقي

دروازه اصفهان- گذر دروازه اصفهان
قدمت: قاجاري

---

 

مدرسه مصطفويه

خيابان دروازه اصفهان
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار صاحب

خيابان اباذر- كوچه درمانگاه طالبيان
قدمت:قاجاري

---

 

سراي نو

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت: قاجاري

---

 

تيمچه بخشي

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت: قاجاري

---

 

تيمچه سيد آقا

بازار بزرگ- بالا بازار
قدمت : قاجاري

---

 

آب انبار درب زنجير

خيابان محتشم- كوچه درب زنجير
قدمت: قاجاري

---

 

مسجد كفشدوزها

بازار بزرگ- راسته كفشدوزها
قدمت: قاجاري

---

 

مسجد گذر نو

بازار - بازارچه گذر نو
قدمت: قاجاري

---

 

مسجد مسلم بن عقيل

خيابان فاضل نراقي- گذر ميان درب هو
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار مسلم بن عقيل

خيابان فاضل نراقي- گذر ميان درب هو
قدمت : قاجاري

---

 

كاروانسراي گبرها ( تيمچه غفارپور)

كاشان- بازار مسگرها
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار سرپره

خيابان علوي - سرپره
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار سردار

دروازه اصفهان- كوچه دو مسجدان
قدمت: قاجاري

---

 

آب انبار حاج سيد حسين صباغ

بازار - بازارچه رنگرزها
قدمت: قاجاري

---

 

بقعه سيد ابوالرضا

خيابان بابا افضل- كوچه پنجه شاه
قدمت: قاجاري

---

 

خانه افتخار الاسلام آران

شهرستان آران و بيدگل
شماره ثبت: 2113 قدمت : قاجاري

---

 

بقعه امامزاده نصر آباد

روستاي نصر آباد
قدمت: قاجاري

---

 

بقعه امامزاده حسين بيدگل

شهرستان آران و بيدگل
قدمت: قاجاري

---

 

بقعه امامزاده ابراهيم و رقيه خاتون

نوش آباد- محله شيخ آباد ( شهيد منتظري )
قدمت: قاجاري

---

 

---

 

 

نام: علی(ابوالحسن، طاهر)

پدر: محمد ابن علی ابن الحسین(ع)

مادر: امّ ولد( نام های او زیینب، لیلا، امّ حکیمه)

فرزندان: احمد و فاطمه- فاطمه یکی از همسران امام کاظم (ع)

سن: 32 سال

مسئولیت: نائب خاص امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق(ع)

سال اعزام: حدود 113 هجری قمری و اوایل قرن دوم

حاکم دوران: هشام بن عبدالملک

محل شهادت: قتلگاه حضرت در 4 کیلومتری حرم مطهر ( بند سنگی ازناوه)

تاریخ شهادت: 27 جمادی الثانی116 ه.ق

چگونگی شهادت: جدا شدن سر از بدن مبارک آن حضرت با لب تشنه و فرستادن آن به دارالخلافه

قاتل: ارقم شامی حدود 55 سال بعد از واقعه ی کربلا

یکی از 4 امامزاده ی لازم التعظیم در کشور

دفن عده ای از شهدا در رکاب حضرت علی بن محمد الباقر (ع) در قتلگاه.

(به قسمت کربلای ایران- شهادتگاه مراجعه شود)

مشاهده ی کرامات زیادی در حرم مطهر و شهادتگاه آن حضرت ... و زیارت آیت ا... العظمی مرعشی نجفی از سردابه ی اجساد شهدا در ایوان صفا در سال 1341 ه.ش.

(به قسمت سردابه اعجاب انگیز- مشهداردهال مراجعه شود)

                        

حضرت اباالحسن علی ابن امام محمد باقر (ع) در سال 113 هجری قمری جهت امر تبلیغ دین مبین اسلام و پاسخگویی به احساسات مذهبی مومنان وارد کاشان شدند و به مدت 3 سال در میان عاشقان و دلباختگان اهل البیت به ارشاد مردم ولایتمدار پرداختند از ویژگیهای بارز این امامزاده لازم التعظیم می توان به فرزند بلافصل بودن و هچنین نایب الامامین یعنی امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) اشاره نمود درخصوص مقام والای آنحضرت روایتهای متعددی نقل شده است که از جمله آن می توان به حدیث حضرت امام صادق (ع) اشاره نمود که می فرماید :هرکس برادرم حضرت علی ابن باقر (ع) را در اردهال زیارت کند مانند کسی است که قبر جدم حسین (ع) را در کربلا زیارت کرده باشد و هچنین حضرت امام رضا (ع) می فرماید نعم الموضع الاردهال فلزم و تمسک به ، چه خوب مکانی است اردهال پس به آن التزام و تمسک پیدا کنید حضرت علی ابن امام محمد باقر (ع) در سال 116 هجری قمری با یاران و اعوانش به جنگ با کفر زمانه می پردازد و پس از رشادتهای فراوان سرانجام در 27 جمادی الثانی در دره ازناوه با یاران باوفایش به شهادت رسید و سر مبارکش را از تن جدا نموده و برای حاکم جور وقت در شهر قزون ارسال نمودند و بدن مطهرش را در مشهد اردهال به خاک سپردند.

 تابش خورشيد پنجم بر منطقه كاشان

 

 

تصمیم مردم منطقه کاشان برای دعوت

جمعی از اهالی فین و چهل حصاران پرچم دوستی اهل بیت (ع) را برافراختند و در کاشان انجمن کردند و نامه ای خدمت امام پنجم فرستادند تا یک نفر ازآقازادگان خود را جهت تعلیم شرایع اسلام به جانب آنها بفرستد.همگی اتفاق بر این داشته اند که منطقه به وجود نماینده ای از جانب امام زمان خویش نیاز دارد، تا پیشوایی عوام و خواص را بر عهده بگیرد. پس از شور کردن و اتخاذ تصمیم نهایی، عده ای انتخاب شدند و به رهبری عامر بن ناصرفینی که یکی از روسای انجمن بود، با در دست داشتن عریضه و هدایا، به طرف مدینه الرسول حرکت کردند.

ورود سفیر مردم منطقه کاشان به مدینه

عامر بن ناصر و هیئت همراه بالاخره به آرزوی خود رسیدند و با عبدالرحمن غلام و دربان امام پنجم(ع) ملاقات کردند و عریضه و هدایا را تقدیم نمودند تا به محضر امام(ع) عرضه شود. عبدالرحمن، سفیر مردم کاشان و همراهانش را در محلی مناسب جای داد و شرایط مهمان نوازی را به جای آورد؛ تا اینکه صبح در مسجد حضور حضرت امام محمد باقر علیه السلام رسیدند. آن حضرت پس از وصول عریضه فرمودند : دلم گواهی نمی دهد که یکی را به آن ولایت بفرستم و دل از او بردارم .پس آن حضرت، عامر را نهایت احترام نمود و به عبدالرحمن فرمود که او را محترم بدارد و خود وارد منزل شد.عنایت حضرت خاتم الانبیاء به مردم منطقه کاشان راوی گوید: همان شب آن حضرت جدش پیغبر(ص) را در خواب دید که فرمود: ای فرزندم، دوستان ما قاصدی به طلب پیشوایی نزد تو فرستاده اند، باید مسئول آنها را مقرون به اجابت داری و دست رد به سینه ی آنها نگذاری تا روز قیامت ایراد و مواخذه ای بر تو نباشد. "نور دیده ام علی" را همراه آنها روانه کن.

پنجمین اختر تابناک ولایت و امامت فرزندان خود را جمع کرد و فرمود: ای نور دیدگانم، جدم رسول الله (ص) را در خواب دیدم که فرمود نور دیده ام علی را به چهل حصاران و نواحی آن بفرستم تا مردم آن حدود را به طریقه ی جدم راهنمائی کند .

سپس امام جعفر صادق(ع) فرمود تا اسباب سفر را مهیا کردند. حضرت علی ابن باقر(ع) والد بزرگوارش را وداع کرد و از مدینه بیرون آمد .

 

 

انتظاربه پایان رسیدبالاخره

 

وقتی حضرت علی ابن باقر(ع) به سه منزلی کاشان رسید، متوجه قريه جاسب شد پس از چند روزي توقف در آنجا، حضرت متوجه قريه خاوه شد و مدت يک ماه در آن قريه به ارشاد و هدايت مردم پرداخت. عامربن ناصر قاصدي را به منطقه فين و کاشان فرستاد و مردم را از ورود نماينده خاص امام پنجم آگاه ساخت.

حدود شش هزار نفر زن و مرد، کوچک و بزرگ، پياده و سواره خود را آماده استقبال از آن حضرت نمودند و شب را در بيرون قريه باريکرسف(مشهداردهال فعلی) منزل کردند و آسوده خوابيدند.

حضرت علی ابن باقر (ع)پس ازچند روز توقف در قریه ی جاسب و یک ماه توقف در قریه ی خاوه با یک دنیا عزت و جلال وارد منطقه ی کاشان شد. روایت شده که حضرت در مسجد جامع کاشان اقامه نماز جماعت و جمعه می نموده است و مردم دسته دسته به دیدار حضرتش می شتافتند و از آموختن مسائل مشکله بهره مند می شدند.پس از گذراندن یک سال در منطقه ی کاشان و حومه و پرداختن به اموردینی و اجتماعی مردم و دوری از مدینه ی منوره و تحمل فراق پدر و برادران خود، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام به برادر والاگهر خود علی، نامه اي نوشت و خبر شهادت پدر را در آن مندرج ساخت و مرقوم فرمود: شنیده ام خاوه را طوعا و رغبتا به شما منتقل نموده اند. باید حاصل آن را به مستحقین و اهل علم و ابناء سبیل برسانی... وامر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنی".

حضرت علی بن محمد الباقر (ع)، مدت سه سال در منطقه ی ماموریت خود، به ارشاد و تبلیغ و حل مشکلات مردم آن سامان پرداخت. صاحب کتاب کشف الکواکب می گوید: گروه زیادی آن حضرت را به اردهال کاشان دعوت نمودند وگفتند عده ای عاجز و زمین گیر هستند و نمی توانند به حضور شما مشرف شوند.در هرحال حضرت وارد منطقه (اردهال) شد. والی اردهال شخصی به نام "زرین نعل"(کفش) لعنه الله علیه بود که پس از مشاهده ی گرویدن مردم به حضرت و سستی حکومت خود، نامه ای به ازرق ابرح لعنه الله علیه که فرماندار ایالات قزوین یا قم بود، نوشت.وقتی فرماندار ایالت قزوین از محتویات نامه مطلع می شود، نامه ای می نویسد؛ و ارقم شامی را فرمانده لشکر ششصد نفری قرار می دهد و از طرف دیگر والی نراق را با نامه ای جداگانه به کمک ارقم شامی می فرستد و زرین کفش والی اردهال را از تصمیمات گرفته شده مطلع می سازد و بالاخره دستور کشتن علی بن محمد الباقر علیه السلام را صادر می کند.

 

حکومت نظامی در مشهد اردهال

فرمانده لشکر کفر با ششصد نفر و به همراهی زبیر نراقی و افراد تحت فرماندهی اش، شبانه و مخفیانه وارد منطقه ی اردهال شدند.

طبق آنچه درتذکره ی حضرت آمده است آن شب ، شب جمعه بود.روز جمعه فرا رسید و مردم از اطراف و اکناف برای برپا داشتن نماز جمعه به اردهال آمدند. نقشه این بود که وقتی مردم نماز جمعه را خواندند و به خانه های خود رفتند، امامزاده را محاصره و شهید نمایند. ولی نقشه ی آنها توسط حضرت نقش بر آب شد.بعد از ایراد خطبه ای سوزناک و غمگین از جانب حضرت علی ابن باقر(ع)، هرچه مردم نمازگزار اصرار بر ماندن کردند، حضرت موافقت نفرمود و فقط سی تن از ملازمان آن حضرت جهت حفاظت ماندند.

 

حضرت متوجه قریه خاوه می شود

پاره تن رسول الله (ص) در حالی که سوار بر اسب شده وآماده میدان مبارزه و جهاد است به طرف قریه خاوه حرکت می کند.در این حال ضریر، غلام زرین کفش، برچیدن خیمه علی بن باقر (ع) و آماده شدن آن حضرت برای جنگ و حرکت او را به قریه خاوه، به اطلاع والی اردهال رساند. در همان ساعت ارقم شامی و زرین کفش به همراه چهارصد جنگجو آماده شدند و به دنبال حضرت رفتند و ایشان را محاصره نمودند و از رفتن او به خاوه جلوگیری کردند.در این حال همسر عبدالکریم بارکرزی که خادمه حضرت بود سراسیمه مردم خاوه را خبر میدهد. مردمی از خاوه به سرپرستی خواجه ملکشاه و خواجه نصیر لباس رزم بر تن کرده و آماده جنگ می شوند و به یاری حضرت می شتابند.

 

 

پیروزی سپاه اسلام در جنگ اول

در این حال خواجه نصیر سپهسالار لشکر و دیگر رزمندگان به لشکر کفر حمله بردند و یکصد نفر از لشکریان زیبر را کشتند و از لشکر اسلام فقط هفده رزمنده خاوه ای به شهادت رسیدند.حضرت نامه ای به مردم کاشان و فین نوشت تا از اوضاع شیعیان مطلع شوند و از طرف دیگر فرمان داد تا زرین کفش بیاید و با او صحبت شود. به نظر می رسد نامه حضرت زمانی به دست مردم کاشان و فین رسید که حضرت سلطان علی به شهادت رسیده بودند.

 

نگذارید آشوب کربلا تازه گردد

پس از احضار، زرین کفش خود را به حضرت رسانید و سلام کرد و گفت :چه حاجت داری تا برآورده سازم؟در این هنگام عامربن ناصر فینی سفیر مردم کاشان و فین خدمت حضرت عرض کرد: اجازه فرمایید زرین کفش را راهی جهنم کنیم.حضرت فرمود: ما خانواده هرگز اهل مکر و خدعه نبوده ایم.

آنگاه فرمود : ایها الحارث، می دانی من خود به این منطقه نیامده ام بلکه با اصرار آورده اند...البته شنیده ای آ ن جماعت که در صحرای کربلا پرچم ظلم برافراخته و با تیغ ستم جدم حسین علیه السلام و اصحابش را شهید کردند، عاقبت کارشان به کجا رسید!... راضی نشوید به واسطه ریختن خون من جماعتی در این صحرا کشته شوند و آشوب کربلا تازه گردد...

وقتی حضرت با جواب رد آن ملعون روبرو شد فرمود: خدا می داند که مرا از کشته شدن اصلا بیم نیست؛ چه، شربت شهادت نوشیدن کار آباء و اجداد من است.

بالا ترین درس در میدان جنگ

وقتی جلال الدین مشاهده کرد که پند و اندرزهای علی ابن باقر علیه السلام در دل نابینای زرین کفش موثر واقع نشد، غیرت اسلامی او به جوش آمد و خواست او را به دوزخ بفرستد که حضرت اورا از این کار باز داشت و فرمود : ای برادر، خشم خویش را فرو بر و آتش غضب خود را با آب وضو خاموش ساز. اینک هنگام ظهر است، مردم را بگو تا دست از جنگ بردارند و آماده عبادت پروردگار شوند.

شب شهادت

شب شهادت حضرت فرمود تا چراغها و مشعلها را افروختند و یارانش بیدار شدند و این درحالی بود که اطراف دربند از ورود دشمنان محافظت می شد.

اما آن حضرت در دامنه ی کوتاه,پای سنگی وسجاده پهن کرده بود و به عبادت ایزد متعال اشتغال داشت.خدعه ی دشمن مکار در شرایطی که تنی چند از یاران با وفای شاهزاده شربت شهادت نوشیده بودند و جنگ به مرحله ی حساسی رسیده بود و پیروزی نهایی لشکراسلام نزدیک بود و دربند مرکز فرماندهی و بیرون آن هنوز در دست با کفایت رزمندگان اسلام قرار داشت و کافران طعم شجاعت حیدری پاره ی تن حضرت باقرالعلوم علیه السلام را چشیده و همه متفرق و مایوس شده بودند،در این حال خالد بکی از افراد لشکرکفرحیله ای اندیشید و ناجوانمردانه جمعی سواره و پیاده را آماده کرد و از شعبه ی کوهی که در پشت سر لشکر اسلام بود، گذشت و ازعقب به لشکر اسلام حمله ور شد و قریب یکصد تن از رزمندگان شجاع اسلام را به شهادت رسانید.

اردهال كربلايي ديگر

وقتی قره العین رسول خدا صلی الله وآله این وضیت را مشاهده کرد و دید که عده ای از یاران و دلیران سپاهانش شربت شهادت نوشیده اند ودشمن کافر دست به نیرنگ و حیله زده و از عقب لشکر قرآن را مورد حمله قرار داده است وشمشیرحیدری را آماده کرد و برمرکب تازی سوار شد و چنانکه گویی شجاعت حیدری را در بازو متمرکزساخته است ومانند شیر ریان بر لشکرکفرحمله نمود.

در این حال که آن حضرت بیرون دربند می جنگید و بسیاری از لشکریان دشمن طعم شمشیر او را چشیده بودند، جراحتهای زیادی نیز بر بدن نازنین او وارد آمده و خون از بدنش جاری شده بود. ضعف بر او مستولی گشت. لذا زرین کفش ملعون تیری به سوی حضرت پرتاب کرد که بر پیشانی او نشست و خون بر صورت آن بزرگوار جاری شد.

حضرت عنان اسب را به دربند گردانید و چون بدآنجا رسید،از شدت ضعف از اسب فرو غلتید. با افتادن حضرت از روی است ودشمن حیله گرجرات بیشتری پیدا کرد و یکپارچه به دربند محل استقرار فرمانده ی لشکراسلام هجوم آورد و این در حالی بود که عزیززهرا از روی اسب به زمین افتاده وبه سنگی بزرگ تکیه زده بود و خون از پیشانی برمی گرفت ... و گاهی با ردای خود خون ازچشم پاک می کرد.

هرقدمی که ارقم شامی ملعون بر می دارد و به حضرت نزدیک می شودوزمین و آسمان او را لعنت می فرستد.خدایا، این غریب دور از وطن چه حالی دارد؟ ارقم چه کار می خواهد بکند؟... مگرنمی داند او عزیز دل حضرت باقرالعلوم علیه السلام است؟آه...آه...چقدر دردناک است این لحظه ، قلم از نوشتنش عاجز! ارقم پلید گیسوان مشک سای آن حضرت را به دست گرفت و بی شرمانه خنجربرحنجرمبارکش نهاد و سرمقدسش را از بدن جدا ساخت و غلغله در آسمان و ملکوت افتاد.

 

---

منبع: كتاب حماسه تاريخي مشهد اردهال ـ دكتر مجيد زجاجي

 

خصوصیات ویژه حضرت علی بن محمدالباقر(عليه السلام)

 

آشنايي باحضرت علي ابن امام محمدباقرعليه السلام 

حضرت علي ابن امام محمدباقرعليه السلام يكي ازچهارامامزاده معلوم النسب ولازم التعظيم مدفون درايران مي باشند . {حضرت علی ابن باقر در مشهد اردهال، حضرت فاطمه معصومه در قم، حضرت احمد ابن موسی (شاهچراغ) در شیراز و حضرت عبدالعظیم حسنی در شهرری تهران}

علماي انساب درمعرفي اين امامزاده عظيم الشان ازدونظراتفاق نظردارند.يكي اينكه ايشان فرزندبلافصل امام پنجم عليه السلام است دوم اينكه جسدمطهراين بزرگواردرمشهداردهال مدفون مي باشد.

---

فرزندبلافصل امام عليه السلام 

يكي ازفرزندان امام محمدباقرعليه السلام حضرت اباالحسن علي ابن محمدباقرعليه السلام است ودراين موضوع هيچ شك وشبهه اي وجودنداردكه امام محمدباقرعليه السلام فرزندي به نام علي داشته است.درمورداين مطلب كه حضرت علي ابن محمدباقرعليه السلام ازفرزندان بلافصل امام محمدباقرعليه السلام است اخباروروايات معتبرزيادي ازعلما و دانشمندان اسلامي دركتب مختلف بيان گرديده كه دراينجابه چندي ازاين كتب اشاره مي كنيم.

مولف كتاب نورباهرمي نويسد:آنچه مشهوراست درزمان ما قبرعلي ابن محمدباقرعليه السلام درناحيه كاشان (در مشهداردهال)ومعروف است به امامزاده علي ابن محمدباقرعليه السلام وتاييدمي كندبودن ايشان رادراين مشهد.دراين كتاب اشاره هايي نيزدرمورد تقسيمات حدوداين منطقه مي نمايد.

همچنين حضرت آيت ا...مدني چنين فرمودند:شك وشبهه اي دراين خصوص كه آن حضرت(حضرت سلطانعلي بن محمدباقر عليه السلام)دراردهارمدفونند نيست.چنانكه ازايام قديم الي زمانناهذا همه ساله مردم به زيارت آن بزرگوارمي رفته اندومي روندوبودن مرقدشريف ايشان درمحل مذكور"كالنارعلي المناربل الشمس في رابعه النهار"است.

(به قسمت اثبات نسب ومحل دفن مراجعه شود.)

برادرامام عليه السلام 

بنابرآنچه تواريخ معتبرآمده امام جعفرصادق عليه السلام چهاربرادرداشته كه يكي ازآنهاازپدرومادريكي بوده وبقيه از پدريكي ومادرآنهاام حكيم يا ام ولد(بنابرنقلي ليلانام داشته)بوده است يكي ازبرادران كه مادراو ام ولدبوده حضرت علي ابن امام محمدباقرعليه السلام است.طبق آنچه كه درتذكره حضرت آمده پس ازگذشت يكسال ازماموريت آن حضرت پدربزرگوارايشان به شهادت مي رسدولذاماموريت آن امامزاده جليل القدرتوسط ششمين اخترتابناك امامت وولايت تمديدمي شودواين حاكي ازجلالت ومنزلت ايشان نزد رئيس مكتب جعفري امام جعفرصادق عليه السلام است.هرچندفرزندبلافصل امام بودن به خودي خودازاهميت خاصي برخورداراست چراكه درمهدولايت پرورش يافته است ولي توجه امام صادق عليه السلام به برادرخودارزش والايي رابه آن امامزاده جليل القدرمي بخشد.

عموي امام عليه السلام

آنچه آشكاراست ايشان عموي هفتمين اخترتابناك آسمان ولايت حضرت موسي بن جعفرعليه السلام مي باشد.چنانكه بعضي ازمورخين مثل سيدغياث الدين جدسيدعلي خان درحاشيه مي نويسد:علي طاهرعموي كاظم عليه السلام بوده ومادراو ام ولدمي باشد.

پدرزن امام عليه السلام 

 حضرت علي ابن امام محمدباقرعليه السلام اين امامزاده عظيم الشان داراي دختري به نام فاطمه كه اين دختربه همسري امام همام موسي بن جعفرعليه السلام درآمده است.بنابراين مي توان گفت يكي ازصفات وخصوصيات حضرت اين است كه پدرزن امام هفتم هم به شمارمي آيد.

نائب خاص دو امام عليه السلام 

يكي ازاوصاف بارزحضرت اين است كه ازطرف والدوبرادرخويش اين دوامام همام سمت نمايندگي اخذنموده است كه اين خوداهميت به امر ارشادوتبليغ وحفظ دين رامي رساند.

خصوصیات شخصیتی:

از خصوصیات شخصیتی ایشان می توان به فقیه مجاهد و عالم مدبر در زمان خود پس از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام)  اشاره نمود.

 همچنین ایشان به عنوان اولین سفیر و شهید اهل بیت در ایران که در راه خدا در نبردی نابرابر با دشمنان دین به روش جدش اباعبدالله (ع) با جدا شدن سر از بدنش به شهادت رسیدند.

 

 فرزندان حضرت

 فرزندان حضرت

طبق آنچه در تاریخ معتبر آمده دو فرزند برای حضرت ثابت شده است.

1-    حضرت فاطمه بنت علی بن محمد الباقر (ع) . دلیل تاریخی بر وجد ایشان فرموده علامه نسابه زبیری متوفای سال 216 ه.ق  فرموده محدث جلیل حاج شیخ عباس قمی (ره) و علمای دیگری که تصریح کردندحضرت سلطانعلي (ع) دختری داشته به نام فاطمه که امام موسی کاظم او را به نکاح خود درآرده است.

2-    سید جلیل احمد بن علی بن محمد الباقر (ع).دلیل تاریخی بر جود چنین فرزندی فرموده میرزا عبدالله افندی اصفهانی در کتاب ریاض العلما  فرموده حاج شیخ عباس قمی (ره) و علمای دیگری که همه دلالت بر این دارند که امامزاده سید احمد که مرقد مطهرش درمحله باغات در کنار جاده خواجوی اصفهان قراردارد.(خیابان عافیت)

امامزاده احمد بن علی را بهتر بشناسیم

در نزدیکی چهارسو مقصود بنای قدیمی امامزاده احمد بن علی قرار دارد. امامزاده احمد فرزند امامزاده علی (مدفون در مشهد اردهال) و نوه بلافصل امام محمد باقر(ع) می باشند.
این مزار در بنائی با سقفی گنبدی قرار گرفته است. خود آرامگاه نیز به شکل مربع بوده و از سطح زمین بلندتر است.

تزئینات بنا عبارت از کاشیکاری هایی است که قسمت اعظم آن مربوط به زمان شاه سلطان حسین صفوی است و بقیه کاشی ها را در زمان ناصرالدین شاه قاجار با گچبری های رنگی پوشانده اند.
تاریخ سال مزار 1115 هجری قمری است که در کتیبه بنا بدان اشاره شده است و ضریح چوبی آن در زمان قاجار ساخته شده است. کتیبه سر در صحن امامزاده احمد به خط ثلث با کاشی سفید معّرق بر زمینه لاجوردی اثر استاد علی نقی امامی است. خطوط بنایی این سردر نیز سوره های قرآن مجید است. کتیبه ای که در ایوان ورودی امامزاده احمد وجود دارد به خط ثلث طلایی در زمینه لاجوردی رنگ گچبری شده و نویسنده آن احمد حسینی است. تاریخ این کتیبه نیز 1115 هجری قمری است و در آن علاوه بر نام شاه سلطان حسین به نام محمد شرف شریف المنجم اشاره شده که سازنده بنا میباشد.

در داخل بقعه امام زاده کتیبه ای به خط ثلث طلایی بر زمینه لاجوردی وجود دارد که سوره دهر به خط محمد محسن علی نقی امامی و تاریخ 1115 هجری قمری نوشته شده است.

در اطراف ضریح چوبی امامزاده اشعاری نوشته شده که تاریخ آن 1290 هجری قمری است. در ایوان غربی امامزاده احمد کتیبه ای به خط نستعلیق برجسته به تاریخ 1247 هجری قمری نوشته شده که زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار است.

در ضلع شمالی صحن امامزاده احمد، قبوری وجود دارد که سنگهای مرمر یکپارچه نفیس بر روی آن قرار دارد. بر این سنگها نیز اشعاری نوشته شده که در دوران قاجار کتابت شده اند.

در پشت دیوار به طرف کوچه، قطعه سنگ سیاه شفاف به طول 3 متر در دیوار خارجی و در مجاورت در ورودی امامزاده نصب شده که معروف به سنگ سومنات است و مردم عقیده دارند سلطان محمود غزنوی آن را از هند آورده است. بر این سنگ کتیبه ای به خط نسخ نوشته شده که تاریخ آن 563 هجری قمری است.

3-    امامزاده سید ناصر الدین در تهران , امامزاده قاسم در اطراف کجور  چالوس ,امامزاده سید علا الدین , سید شرف الدین محمد در اورازان طالقان  ،امامزاده سیدقاضی ,سید آباد حستجون طالقان از حضرت نسب می برند.

 

(جهت اطلاع بیشتر به قسمت شجرنامه مراجعه نمائید.)

 

شجرنامه

 

 

الامام محمدالباقر(علیه السلام)
↓               ↓                                  ↓         ↓          ↓           ↓          ↓            ↓          ↓
جعفر(صادق)    علی (در مشهداردهال)   ابراهیم   عبیداله   عبداله   زینب   ام سلمه   زید   حسن ثابت
                   
↓                                                         ↓  

احمد(مدفون در اصفهان)                                    فاطمه (همسر امام موسی کاظم(ع))
↓
عبدالشاعر
↓
سید ناصرالدین (مدفون در تهران محله پاچنار)
↓
سیدعزالدین
↓
سید یوسف
↓
سید قاسم(مدفون در محدوده چالوس و کجور)
↓
سید حسین
↓
سید شمس الدین
↓
سید بهاءالدین
↓
سید زین الدین
↓
سید علاءالدین
↓
سید فضل الحق(سید فاضل)
↓
سید جعفر
↓
سید احمد
↓
سید محمد
↓
سید علی(مدفون در جعفریه بغداد)
↓
سید حسین
↓
سید نظام الدین
↓
سید محمدتقی
↓
سیدعلی
↓
سیدعلاء الدین(مدفون در اورزان)
↓
سید شرف الدین محمد
↓
سید معز الدین
↓
سید جلال الدین(معاصر شاه طهماسب صفوی 935 ه.ق)
↓
سید علاء الدین
↓                      ↓                     ↓                  ↓
سید قاضی     نجم الدین محمود   سید مقصود علی    سید موسی

 

اثبات نسب و محل دفن حضرت سلطانعلي (ع)

 

مقدمه

در مقام و شأن و عظمت حضرت سلطانعلي بن محمدباقر (ع) همين را بس كه ائمه اطهار محل دفن او را هنگام بروز بلايا و محن به عنوان  مهد امنيت معرفي و در روايتي آن را با قم هم رديف ساخته‌اند (فعليكم بقم و حواليها و الاردهار). همچنین با توجه به حدیث امام رضا (ع) در باره این منطقه و خطبه حضرت امیر المومنین (ع) و همه اين روايات (خصوصاً روايت معتبر ذكر شده) از موضع و موقع بلند اردهال حكايت مي‌كند.

---

 اثبات نسب و محل دفن حضرت سلطانعلي (ع)

در ادامه به دو گفتار اشاره خواهيم نمود. ابتدا به ذكر رواياتي از كتب معتبره (كتبي كه شكي در نوشتار آنها وجود ندارد و همه علماي اسلام آنها را مستند مي‌دانند) به بحث در مورد اينكه ايشان پسر بلافصل امام پنجم هستند خواهيم پرداخت و گفتار دوم را به اثبات اين نظر كه آن حضرت (سلطان علي (ع)) در مشهد اردهال مدفونند اختصاص خواهيم داد. در ادامه نيز  به ذكر نظر چند تن از علماي متأخر در مورد نسب و شأن و عظمت حضرت سلطانعلي (ع) خواهيم پرداخت.

در مورد اين مطلب كه حضرت سلطان علي بن محمدباقر (ع) از فرزندان بلافصل امام محمد باقر (ع) است اخبار و روايات معتبره زيادي از علما و دانشمندان اسلامي در كتب مختلف بيان گرديده كه در اينجا به يك يك اين كتب به طور مشروح اشاره خواهيم نمود.

اول: كتاب نسب قريش

در اين كتاب آمده است: محمد فرزند علي، فرزند حسين، فرزند ابيطالب است و فرزندي بياورد. به نام جعفر چنانكه كنيه خود آن حضرت هم ابوجعفر بود تا آنكه مي‌گويد: و فرزندي آورد به نام علي و توليد كرد: علي فرزند محمد، فرزند علي، فرزند حسين، فرزند علي، فرزند ابيطالب فاطمه را، و مادر او ام ولد بود و فاطمه را موسي فرزند جعفر، فرزند محمد، فرزند علي، فرزند حسين، فرزند علي، فرزند ابيطالب ترويج كرد.

دوم: كتاب جمهره الانساب العرب

در اين كتاب نقل شده است: توليد كرد محمد فرزند علي، فرزند حسين، فرزند ابيطالب ـ عبداله و ابراهيم و علي را (منظور سلطانعلي (ع)).

سوم: كتاب النقص

در ذيل شرح مباشرين به امور خيريه كاشان فرموده: و عمارت مشهد امام زاده (علي بن محمد باقر (ع)) در باركرز است كه مجدالدين آن را بنا نهاده است و ادامه مي‌دهد: زينت و عدت و الت و رونق و بركات و اوقاف بسيار آن حدود را همه سلاطين و ملوك و امراء و وزراء خريدار و معتقدند.

چهارم: كتاب نهايه الانساب

در ضمن شماره اولاد امام محمد باقر (ع) فرموده است: گفته شيخ ابولفرج عبدالرحمان فرزند علي، فرزند محمد حرزي در كتاب «صفه الصفوه» بعد از كلامي نام اولا او (امام محمد باقر (ع)) جعفر و عبيداله و... تا آنكه فرموده و «علي».

پنجم: كتاب تذكره الانساب

اين كتاب ضمن برشمردن اولاد حضرت امام محمدباقر (ع) يكي از فرزندان او را «علي» آورده است.

ششم: كتاب مجالس المؤمنين

اين كتاب از قول شيخ عبدالجليل رازي قزويني صاحب كتاب النقص مي‌نويسد: كه كاشان الحمدالله و المنه به زينت اسلام و نور شريعت منور و مشهور شده و ادامه مي‌دهد عمارت مشهد امامزاده علي بن محمدباقر (ع) در باركرس است كه مجدالدين آن را بنا كرده و ...

هفتم: كتاب لباب الانساب

اين كتاب در مورد تعداد فرزندان امام محمدباقر (ع) سخن رانده و مي‌گويد علي يكي از اولادان امام محمدباقر (ع) است و مادر او ام ولد بود.

هشتم: كتاب منتخب التواريخ

از قول كتاب روضات مي‌نويسد: از جمله قبور معلومه‌ي اولاد ائمه، قبر علي بن محمدباقر (ع) است كه در خارج شهر كاشان واقع، و مشهور به امامزاده مشهد است و قبر پسرش احمد بن علي بن محمدباقر (ع) نيز در شهر اصفهان قرار دارد و اما اولادهاي حضرت امام محمدباقر (ع) به نقل از اعلام الوري و ارشاد مفيد چنين است كه آن بزرگوار پنج پسر داشت و دو دختر تا آنجا كه مي‌گويد: پنجم جناب علي و ششم زينب و مادر اين دو كنيزي به نام ام ولد بود.

نهم: كتاب عمده الطالب الكبري

در مورد اولاد امام محمد باقر (ع) مي‌نويسد: و اما عليدختري داشت (فاطمه) و از قول عمدي گفته است: اولاد ذكور آن حضرت شش نفر بودند: عبداله تا آنجا كه گفته «علي» (سلطانعلي (ع)).

دهم: كتاب رياض العلماء

سيد اجل «سيدعلي» فرزند مولاي ما امام محمد باقر (ع) فرزند علي (ع) است و از فرزندان عالي مقام امام باقر (ع) و از بزرگترين آنهاست و به جهت عظمت شأن آن حضرت شكي در مكان قبر او در حوالي شهر كاشان (مشهد باركرس) نيست و از قديم الايام مشهور بوده است و براي ايشان بارگاه عظيم و بزرگي است و با تحقيق و يقين ذكر كرده‌اند عده‌اي از علما و بزرگان در شأن او فضائل و كرامات زيادي را كه از جمله آنهاست شيخ نبيل عبدالجليل قزويني شيعي كه در كتاب (مناقضات العامه و فضائح‌ها) نوشته: به درستي كه سيدجليل «سيداحمد» معروف به امامزاده احمد مدفون در محله باغات اصفهان است و به تحقيق فرزند سيدجليل، (سلطانعلي) است پس غافل مشو تا آنجا كه گفته در رجال شيخ گفته شده «علي فرزند محمد، فرزند علي، فرزند حسين، و از اصحاب امام صادق (ع) بود.»

يازدهم: كتاب (المجدي) في انساب الطالبيه

در اين كتاب مي‌خوانيم: پس توليد كرد: محمد فرزند علي، فرزند حسين، فرزند علي، فرزند ابيطالب امام جعفر صادق (ع) را تا آنجا كه گفته علي را (سلطانعلي (ع)) و براي او (علي) دختري بود (فاطمه).

دوازدهم: كتاب مشجرات

در اين كتاب مختصراً مي‌خوانيم: علي از فرزندان امام محمدباقر (ع) است و مادرش ام ولد بود.

سيزدهم: كتاب مزارات علويين

در اين كتاب كه به قلم حضرت آيت اله نجفي مرعشي است در مورد امامزادگان عظام مي‌خوانيم: اردهال و در جوار آن قبر علي فرزند امام محمدباقر (ع) و قبرهاي جماعتي از علويين است كه از آنهاست اسماعيل فرزند اسحاق فرزند كاظم و از آنهاست حكيمه خاتون كه او مادر عبداله و زوجه اسماعيل مذكور است و از آنها عبدالله و عبدالوهاب. قاسم دو فرزند اسماعيل مذكور همين طور ديدم در ورقه‌اي كه تاريخ آن 1357 بود و به تحقيق ذكر كرده در آن ورقه كيفيت شهادت علي فرزند باقر (ع) و آنها را و گفته از مدفونين در آن محل امير كماالدين فرزند امير شمس الدين و منتهي مي‌شود نسبت آن به سوي علي مذكور و باز در آن ورقه بود: به درستي كه مادر علي فرزند محمد باقر (ع) حكيمه دختر اسد فرزند مغيره الثقفي است و در موضع ديگر از كتاب مزبور فرموده: نشلج (نشلك) از قراء كاشان است. و بعد از جمله‌اي فرموده، و آن قريه قريه‌اي است از مشهد اردهال كه مزار مولاي ما (علي) فرزند امام محمد باقر (ع) در آن مشهد است.

و در قسمت ديگر اين كتاب نوشته: (چيزي كه معناي آن اينست) مشهد (باركرس) نزديك كاشان و در آن است قبر مولاي ما (علي) فرزند باقر (ع) و بعد هم نقل كرده آنچه را كه در جلد سوم رياض العلماء گفته شده و ما قبلاً آن را نقل كرديم.

چهاردهم: كتاب تاريخ قم

نقل مي‌كند موسي بن خزرج كه فرمود به من: ابوالحسن الرضا (ع) آيا مي‌شناسي موضعي را كه به آن اردهار گفته مي‌شود؟ گفتم بلي و براي من در آن موضع دو ضيغه (ملك) است. پس فرمود: نگه دار آن را و تمسك جوي به آن و بعد سه مرتبه فرمود: «چه موضع خوبي است اردهار» و اين كتاب در صفحه‌ي 10 خود ذكر كرده بخشي از خطبه‌ي ملاحم حضرت علي (ع) را كه در آن مي‌فرمايد: پس پناه مي‌برند اهل قم به سوي كوهي كه گفته مي‌شود به آن كوه «اردهار».

پانزدهم: كتاب غايه الاختصار

در اين كتاب آمده: و اما علي از فرزندان امام باقر (ع) بود و دختري به نام فاطمه داشت كه امام كاظم (ع) با او ازدواج كرد.

شانزدهم: كتاب نور باهر

مولف اين كتاب مي‌نويسد: آنچه مشهور است در زمان ما قبر علي بن محمد باقر (ع) در ناحيه كاشان (در مشهد اردهال) و معروف است به امامزاده سلطانعلي (ع) و تأييد مي‌كند بودن ايشان را در اين مشهد. آنچه در بحر الانساب است كه فرمود: (علي ابن محمد باقر (ع) جز يك دختر از خود يادگاري به جاي نگذاشت و مدفون شد در ناحيه كاشان در قريه‌اي كه به آن (باركرس) گفته مي‌شود و از فاضل خبير ميرزا عبداله صاحب رياض العلماء نيز نقل شده كه فرمود: قبر علي ابن محمدباقر (ع) در حوالي كاشان است و بر اوست قبه رفيعه و از براي اوست كرامات ظاهره و در اصفهان نزد يك مسجد شاه بقعه و مزاري است به نام احمد بن علي بن محمدباقر (ع)  تجاوز عن سياته و الحقه بالصالحين (هر نفسي در گرو آن است كه كسب كرده). اين است قبر احمد فرزند علي فرزند محمدباقر (ع) و در گذر از سيئات آن و ملحق كن او را به صالحين) و در بيرون بقعه سنگي است مستطيل بر آن نقش است آمين رب العالمين به تاريخ سنه ثلث و سنين خمسماه 563 و بعد از كلامي گفته آنچه را كه منتهي‌الامال نقل مي‌كند.

هفدهم: كتاب جنات الخلود

در عدد اولاد حضرت امام محمدباقر (ع) مي فرمايد: صحيح‌تر اين است كه امام محمدباقر (ع) پنج پسر و دو دختر داشت. بدين ترتيب حضرت امام جعفر صادق (ع) و عبداله كه هر دو از يك مادرند. ابراهيم و عبيداله و اين هردو نيز از يك مادرند. علي و زينب كه اينها نيز از يك مادرند. و ام سلمه كه مادرش معلوم نيست.

هيجدهم: كتاب بحارالانوار

به نقل از كتاب ارشاد و اعلام الوري مي‌نويسد: اولاد محمدباقر (ع) هفت نفرند. از جمله آنها ابوعبداله جعفر بن محمد و كنيه او نيز ابوجعفر است و عبداله و محمد كه مادر اين دو ام فروه دختر قاسم بن محمد ابن ابي بكر است و ابراهيم و عبيداله كه در زمان حيات پدر مردند. مادر آنها ام حكيم است كه دختر سيد ابن مغيره ثقفيه مي‌باشد و علي و زينب كه مادر آنها ام ولدي است و ام سلمه نيز از ام ولدي است. و نيز مؤلف بحارالانوار از مناقب علامه محدث ابن شهر آشوب نقل فرموده كه از اولاد امام محمدباقر (ع) ابوجعفر بود و عبداله افطح از ام فروه دختر قاسم و عبيداله و ابراهيم از ام حكيم و علي و ام سلمه و زينب از ام ولد بودند.

نوزدهم: كتاب منتهي الآمال

در اين كتاب مي‌خوانيم:

بدان كه اولاد آن حضرت بنا بر آنچه شيخ مفيد و طبرسي و ديگران ذكر كرده‌اند از پسر و دختر هفت نفرند: ابوعبداله جعفرابن محمد (ع) و عبداله كه ام فروه بنت قاسم بن محمد بن ابي بكر بودند و ابراهيم و عبيداله كه از ام حكيم بوده و هر دو در ايام حيات پدر بزرگوارشان وفات كردند و علي و زينب و ام سلمه كه از ام ولد بودند و بعضي گفته‌اند:

كه ام سلمه از مادر ديگر بوده است در اين كتاب به نقل از غايه الاختصار مي‌خوانيم: كه علي پسر امام محمد باقر (ع) است و دختري داشت به نام فاطمه كه امام موسي كاظم (ع) با او ازدواج كرد.

گفتار دوم: در مورد اينكه حضرت سلطانعلي بن محمد باقر (ع) در كجا مدفون است و مرقد شريفش در كجاست؟

در اين مورد ما به احاديث و كتب معتبري اشاره خواهيم كرد كه علاوه بر موقعيت بلند اردهال به وجود مدفن مطهر حضرت سلطان علي (ع) نيز در اين مكان اشاره دارند و سپس به ذكر نظر چند تن از علما در اين زمينه خواهيم پرداخت. اما قبل از هرچيز به سبب اهميت فوق العاده دو حديث معتبري كه قبلاً نيز نقل شد يك بار ديگر ما متن حديث را همراه با ترجمه آن نقل مي‌نماييم تا به اهميت بيشتر آن پي ببريم.

تاريخ قم مي‌نويسد: و في خطبه الملاحم لاميرالمؤمنين (ع) التي خطب بها بعد وقعه الجمل بالبصره قال:

يخرج الحسني صاحب طبرستان مع جم خيلنه و رجله حتي ياتي نيسابور فيفتحها و تيسم ابوابها ـ ثم ياتي اصبهان ثم الي قم فتع بينه و بين اهل قم وقعه عظيمه بقتل فيها خلق كثير فينهزم اهل قم فينهب الحسني اموالهم و يسبي دراريهم و نساءهم و يخرب دورهم.

فيفزع اهل قم الي جبل يقاله «ور اردهار» فيقيم الحسني ببلد هم اربعين يوما و ...

ترجمه:

در قسمتي از خطبه ملاحم حضرت علي (ع) كه بعد از واقعه جنگ جمل در بصره ايراد فرمودند آمده است:

خارج مي‌شود شخص حسني كه ساكن است در طبرستان با جمعيت زيادي از سواران و پيادگان تا مي‌رسند به نيشابور پس فتح مي‌كنند دروازه‌هاي شهر را و تقسيم مي‌كنند آن را سپس به اصفهان و بعد به قم مي‌آيند و در مي‌گيرد بين آنها و بين اهل قم جنگ عظيمي كه جمعيت زيادي كشته مي‌شوند و اهل قم شكست مي‌خورند و اموالشان به غارت مي‌رود و زن و بچه‌هايشان را به اسيري مي‌گيرند و خانه‌هايشان را خراب مي‌كنند و پس اهل قم فرار مي‌كنند و پناه مي‌برند به طرف كوه‌هايي كه گفته مي‌شود به آن «اردهار» و شخص حسني مي‌ماند و در آنجا چهل روز و ...

دوم: تاريخ قم مي‌نويسد:

عن احمد بن خزرج بن سعد عن اخيه موسي بن خزرج قال: لي ابوالحسن الرضا عليه السلام: اتعرف موضعاً يقال له «وراردهار» به قلت: نعم ولي فيه ضيعتان.

فقال: الزمه و تمسك به. ثم قال ثلاث مرات: نعم الموضع وراردهار.

نقل مي‌كند احمد بن خزرج از برادرش موسي بن خزرج كه فرمود: به من امام رضا (ع) آيا مي‌شناسي موضعي را به نام اردهار؟ گفتم بلي براي من در آنجا دو ملك است فرمود:

به آن التزام و تمسك جو و سپس 3 مرتبه فرمود: اردهار چه خوب موضعي است، پس در عظمت اردهار همين را بس كه نزد ائمه خوب موضعي قلمداد شده و همچنين از نواحي قم محسوب و در روز موعود مأمن مردم آنجاست (قم).

اول ـ كتاب روضات الجنات

پس از ذكر شاه عبدالعظيم در ري، حضرت معصومه در قم و جمعي از فرزندان ائمه در اطراف ري و مرقد علي بن جعفر الصادق (ع) در قم مي‌نويسد: در ساير ديار عجم قبري از اولاد ائمه و انبياء ثابت نيست مگر قبه احمد بن موسي (ع) معروف به شاهچراغ در شيراز و همچنين قبر سيدعلي بن محمد باقر (ع) كه واقع است در حوالي كاشـان و معروف است به امامزاده مشهد باركرسف و قبر فرزند او احمد بن علي در محله باغات اصفهان است.

دوم ـ كتاب منتهي الامال

آنچه مشهور است در زمان ما قبر علي بن محمد باقر (ع) در ناحيه كاشان كه در مشهد اردهال قرار دارد و او معروف است به امامزاده سلطان علي (ع) و تأييد مي‌كند بودنش را در اين مشهد آنچه در بحر الانساب است كه فرمود: علي بن محمدباقر (ع) لم يعقب سوي بنت و دفن في ناحيه كاشان بقريه يقال لها باركرسب في مشهد.

سوم ـ رياض العلماء

مي‌نويسد: قبر علي بن محمدباقر (ع) در حوالي شهر كاشان است و بر اوست قبه رفيعه و از براي اوست كرامات ظاهره و در اصفهان نزديك مسجد شاه بقعه و مزاري است به نام احمد بن علي بن امام محمدباقر (ع) سنگي در آنجاست به خط كوفي كه روي آن نوشته شده:

بسم الله الرحمن الرحيم كل نفس بما كسب رهينه هذا قبر احمد بن علي بن محمد باقر (ع) و تجاوز عن سيآته و الحقه بالصالحين.

چهارم ـ ديوان راوندي

از منابع ديگر معتبر قرن ششم هجري كه در آن به وجود مرقد مطهر حضرت سلطانعلي (ع) و بناي ساختمان آن به دست مجدالدين اشاره دارد ديوان علامه ابوالرضا راوندي است كه در قسمتي از قصايد اين كتاب در وصف هجوم ملك سلجوقي به باركرسف و تمجيد از مجدالدين مي‌خوانيم:

لشگر سلجوقي قصد باركرسف نمود كه اين قريه مشهد سبط مطهر پيغمبر (ص) است و نظر بني عدنان نبود مگر اينكه مشهد كنند آن قريه را و مراعات نكردند حرمت آن مشهد را به واسطه‌ي بغض و كينه و لكن چون بعداً ديدند آن را كه مشهدي است با ديوار ضخيم و بناهاي عالي و ديوارهاي آن در مقابل چشم نظر كننده مانند طلاست و ساخت آن مانند نقره درخشان است و از ستاره زهره درخشنده‌تر است و ظاهر مي‌شود از آن نور و پناه مي‌برند به آن مردماني از دور و نزديك و گواهي مي‌دهد جلالت قدر آن مشهد براي بالا برنده اين بنا و نيز ظاهر مي‌شود به واسطه ساختمان اين بنا، فضل كسي كه بنيان‌گذار آن است.

اين مشهد در زمانه بكر است و چه بسا كساني كه كمال اين بنا را بيان مي‌كنند و مدح و ثناي باني آن را به هزار زبان ثنا مي‌گويند: باني آن مجدالدين است حقيقتاً او چنان كسي است كه ياري كننده اسلام و ايمان است.

و در مدح مجدالدين قصيده‌اي ديگر مي‌گويد بدين مضمون:

متوسل شدم در آن (مشهد) به پسر جوانمردي كه وطن ساخته در اين مشهد، و پاك و پاكيزه است. قصد كردم پسر دختر مصطفي و وصي او را كه برادر (حضرت) صادق است. و فرزند حضرت باقر (ع) كه بزرگوار و دانشمند است. قسم به جان خودم به تحقيق كه تو اي مجدالدين منزل دادي او را و ياري كردي او را و معرفي كرد آن را به واسطه‌ي ساختمان و تعميراتي كه انجام دادي بعد از اينكه در روزگاري چند تضييع شده بود حق او و بالا بردي تو بر اطراف قبر او بهترين بنا را كه ظاهر مي‌شود در فاصله ده فرسخي اين بنا و همچنان ستاره‌اي هويداست. پس آن قبه‌اي است بلندمرتبه و بزرگ كه طواف مي‌كنند آن را ملائكه، پي در پي.

و در قصيده‌اي ديگر در (مدح بناي مجدالدين) ادامه مي‌دهد:

مدح و ثناگوي بر آثار ظاهره مجدالدين آن چنان آثاري كه باقي بماند روزها و شبهاي بسياري و آن آثار عبارت است از مسجدها و خانه‌ها و قنوات و مدرسه‌ها و كاروان‌سراها و ساختمان‌هايي كه محكم است و امانت گذارده خداوند در شكم آن (زمين) امانتي را كه از جمله بزرگواران و خوبان است يعني ابالحسن فرزند امام محمدباقر (ع) بزرگواري كه براي علوم دين شكافنده‌تر از هر شكافنده‌اي بود.

پنجم ـ ستارگان درخشان

اين كتاب ضمن برشمردن اولاد حضرت امام محمدباقر (ع) از قول كتب ديگر نام مي‌برند از فرزندي كه اسمش علي است و در مشهد اردهال مدفون است.

ششم ـ مجالس المؤمنين

به نقل از صاحب كتاب نقض مي‌نويسد:

كه كاشـان الحمدلله و المنه منور و مشهور است به زينت اسلام و نور شريعت و مساجد و مدارس معظمه آراسته است از جمله مدارس بزرگ مدرسه صفويه است تا آنجا كه مي‌گويد: و عمارت مشهد امامزاده علي بن محمد باقر (ع) در باركرس است كه مجدالدين آن را بنا كرده و آن حدود به زينت وعده و آلت و نور و رونق بركات، قبله مرادات سلاطين و وزراء و ساير اهالي آن حوالي است و ديگر آثاري كه در آنجاست همگي بر صفاي ايمان و پاكي طاعت مؤمنان كاشـان دلالت مي‌كند.

هفتم ـ رياض الانساب

از قول رياض العلماء مي‌نويسد: كه قبر سيدعلي بن امام محمدباقر (ع) در حوالي شهر كاشـان و معروف به امامزاده مشهد (باركرس) است و همچنين قبر فرزندش امامزاده احمد بن علي بن امام باقر (ع) در محله خواجوي اصفهان واقع است.

هشتم ـ نور باهر

اين كتاب ضمن اينكه به محل دفن حضرت سلطانعلي (ع) در مشهد اردهال اشاره دارد راجع به تقسيمات حدود اين منطقه مي‌گويد: منافاتي نيست بين بودن مشهد اردهال از ملحقات قم يا كاشان يا اصفهان به جهت آنكه اين نحوه تقسيمات به موجب صلاح ديد و نظرات حكام وقت پيدا شده است يعني مدتي تابع اصفهان و مدتي تابع كاشان و مدتي تابع قم به اقتضاء وقت و ساير موجبات قرار گرفته است و ادامه مي‌دهد: حضرت آيت اله نجفي مرعشي براي سهولت امورات سكنه آن مشهد مقدس توصيه و سفارش فرمودند به مقامات مربوطه كه كما في السابق مشهد محترم مذكور و حوالي را تابع كاشـان يا قم قرار دهند. (اين كتاب از اجساد بيش از صد نفر در سردابه خبر مي‌دهد كه سالم به نظر مي‌رسيده است.)

نهم ـ امامزادگان معتبر

مي‌نويسد: بدان كه يكي از ستارگان سيادت و جلالت و گلي از بوستان نبوت و ولايت امامزاده عالي مقام حضرت سلطانعلي بن امام محمدباقر (ع) است كه كنيه آن حضرت ابوالحسن ملقب به ظاهر برادر بزرگوار و گرامي حضرت امام جعفر صادق (ع) پدر يكي از زوجات حضرت كاظم (ع) به نام فاطمه مي‌باشد. مزار منور اين امامزاده بزرگوار تقريباً در 7 فرسخي شهر كاشان به محلي به مشهد اردهال (يا باركرس يا باركرسف ـ باركرسب) معروف است قرار دارد و داراي قبه و بارگاه عالي قديمي و عدت و الت و صحن‌هاي متعدد و موقوفات و تذورات و خدمه بسيار است و از قديم الايام تاكنون جميع مردمان كاشان و فين و حوالي و خلق بسياري از ساير بلاد ايران براي ادراك زيارت و توسل به تربت پاك آن بزرگوار در اين محل مبارك (مخصوصاً در هفدهم مهرماه جلالي) اجتماع مي‌نمايند و كراكات ظاهره و خوارق عادات باهره بسياري را از مشهد كثيرالانوار اين امامزاده نقل مي‌كنند.

دهم ـ ستارگان فروزان

مي‌نويسد: يكي از ستارگان فروزان آسمان ولايت امامزاده جليل القدر حضرت سلطان علي (ع) فرزند بلافصل حضرت امام محمدباقر (ع) مي‌باشد كه شبهه در وجود و عظمت شان آن بزرگوار راه ندارد و عده بسياري از علماي اماميه مدفن مطهرش را در مشهد اردهال هفت فرسخي كاشان دانسته و گاهي همين موضع را به نام مشهد باركرسب خوانده‌اند.

يازدهم ـ تاريخ اجتماعي كاشـان

مي‌نويسد: شهادت سلطان علي بن محمد باقر (ع) را در مشهد و همچنين قبر او را در آنجا بسياري از معاريف شيعه تصريح و تأييد نموده‌اند از آن جمله در كتاب النقض و روضات الجنات مشهد اردهال را مدفن يكي از چهار امامزاده معلوم النسب مدفون در ايران مي‌شمارند.

آنچه كه گفته شد همگي دلالت بر وجود شأن و عظمت آن امامزاده جليل القدر و مشهد كثير الانوارش بود و هم اكنون نيز پيروان راه آن حضرت همه روزه از گوشه و كنار اين آب و خاك پهناور جهت زيارت مرقد مطهرش به اين محل (مشهد اردهال) مي‌شتابند.

---

نظر چند تن از علماء و دانشمندان اسلامي معاصر در مورد امامزاده سلطان علي (ع)

فقيه عاليقدر حضرت آيت اله نجفي مرعشي (دامت ظله العالي)

به موجب آيه وافيه الدلاله (و من يعظم شعائر الله فانها من تقوي القلوب) تعظيم و تكريم شعائر ديني لازم و از جمله موارد مسلمه آن تجليل و توقير مشاهد مقدس خاندان عصمت و طهارت و مراقد منوره ذراري حضرت ختمي مرتبت رسول اكرم (ص) مي‌باشد. البته بر عموم مؤمنين و متدينين و علاقمندان به عالم تشيع و ائمه معصومين صلوات الله عليهم اجمعين وظيفه است كه بقعه مبارك امامزاده عظيم الشان و جليل القدر السلطان ابوالحسن علي فرزند بلافصل امام محمد باقر (سلام الله عليه) واقع در مشهد اردهال را از جهت حفظ شئونات و رفع منكرات از اطراف و جوانب آن امامزاده بزرگوار كه يكي از امامزاده‌هاي مسلم ارباب تاريخ و رجال و داراي كرامات عديده و مقامات رفيعه است نموده خصوصاً در تعمير بقعه مباركه و مساعدت به روشنايي و برق و اجراي آب و ساير جهات اصلاحي اين آستانه مقدس سعي بليغ و جد اكيد مبذول دارند و از اقدامات خداپسندانه كوتاهي نكنند و اگر چنانچه از مؤمنين كسي بخواهد از بابت مظالم و زكوه چيزي مساعدت نمايند قبول و به مورد است.

لازم به ذكر است در اخرین سالهای حیات ایشان كه براي كسب نظر معظم له خدمتشان رسيديم ايشان مؤكداً چندين بار فرمودند: حضرت سلطان علي فرزند بلافصل امام باقر (ع) است و هيچ جاي شك و شبهه نيست.

حضرت آيت اله مدني (دامه بركاته)

ايشان چنين فرمودند:

شك و شبهه‌اي در اين خصوص كه آن حضرت (حضرت سلطان علي محمد باقر (ع)) در اردهار مدفونند نيست. چنانچه از ايام قديم الي زماننا هذا همه ساله مردم به زيارت آن بزرگوار مي‌رفته‌اند و بودن مرقد شريف ايشان در محل مذكور «كالنار علي المنار بل الشمس في رابعه النهار» است.

حضرت آيت اله امامت كاشاني (حفظه الله)

ايشان فرمودند:

عظمت و جلالت حضرت سلطان علي بن محمدباقر (ع) كالشمس‌ها رابعه النهار روشن و مبرهن است كرامات و خوارق عادات آن حضرت متواتر و حقير رساله‌اي درباره‌ي آن حضرت نگاشته‌ام، كه به آن مراجعه شود.

رزقنا الله شفاعته و شفاعه سائر اهل بيت الطاهرين و صل الله علي محمد و آله المعصومين.

بسم الله الرحمن الرحيم

و الصلوه والسلام علي سيدنا محمد و آله اجمعين و لعنه الله علي اعدائهم و مخالفيهم الي يوم الدين.

حضرت آيت الله عبدالرسول مدني كاشاني (اعلي الله مقامه الشريف) در مورد مختصري از حال حضرت سلطانعلي بن محمدباقر (ع) مي‌نويسد:

پوشيده نيست اين بناي ممهد و قصر مشيد و ايوان هلالي و جايگاه عالي و گنبد كاشي‌كاري كه طعنه به گنبد دوار مي‌زند و آستاني، ملايك پاسبان و صحني محن زدا و غرفات عرش آسا اساس قديمي و كرياس ميقاتگاه كليمي، كه از قديم‌الايام تا به حال زيارتگاه خاص و عام و هجوم زن و مرد از اطراف و اكناف و فداكاري شيعيان و ساير اصناف خاصه در ايام زيارتي (كه هفدهم مهرماه جلالي مقرر داشته‌اند) از هر طرف هركس توانائي دارد تشرف به آن مكان شريف و تقرب به خداوند لطيف را به وسيله‌ي آن حضرت را جلا و راكباً ياتوه من كل فج عميق مي‌جويند.

خاصه اينكه اين محل شريف از قديم معروف شده به مشهد خاصه اينكه مشهد اردهار مي‌گويند و در اخبار تمجيد از اردهار بسيار شده حتي حضرت امام رضا (ع) سه بار مي‌فرمايد (نعم الموضع ور اردهار) و غالباً از كرامات ظاهره و خوارق عادات باهره متواتره نقل مي‌كنند و اين مقدمات قوي‌ترين دليل است بر اينكه مدفون در اين مكان شخص بزرگي عظيم و بزرگوار محترمي كريم و از اولياي لازم التكريم و در زمان ائمه (ع) زيارتگاه و مورد احترام و تعظيم بوده است.

چند سال قبل مرحوم اعتضاد الدوله پسر سپهسالار ايران داماد ناصر الدين شاه قاجار زيارت سردابه مدفن آن حضرت را نمود نامبرده به آن محل مبارك مشرف كردند گفتند اجساد طيبه طاهره و جثه‌هاي معطر پاره پاره مشاهده كرده حال رقت‌آوري بر ايشان دست داده شتابزده بيرون آمدند.

در بعض تواريخ و رجال متعرض آن حضرت و مدفن آن بزرگوار شده‌اند (در روضات الجنات) در ذيل ترجمه حضرت عبدالعظيم رضي الله عنه مي‌فرمايد: در اطراف و كوه‌هاي تهران مدفن امامزاده‌هاي بسيار است مانند (حضرت معصومه در قم) كه وارد شده. من زارها و جبت له الجنه و مدفن علي بن جعفر الصادق (ع) از بزرگوارترين امامزادگان است و غير اينها ثابت نيست مگر قبر (احمد شاه چراغ) در شيراز و همچنين قبر السيد علي بن محمدالباقر كه در حوالي شهر كاشان است و معروف به امامزاده مشهد باركرس و قبر ولد آن بزرگوار امامزاده احمد بن علي در اصفهان در باغاتي كه سر راه محله خواجو است.

نام مبارك آن حضرت (علي بن محمدالباقر) در كتب شيعي و سني ثبت و ضبط است پس شبهه در وجود خالص الجود و مدفن آن بزرگوار نمي‌توان نمود لذا هزاران افتخار مر اهالي كاشان و فين را است كه مدفن چنين شخص بزرگواري را در كنار خود دارند.

اما تفصيل و شرح تشريف آوردن و شهادت آن حضرت را در نسخه‌اي كه از صد و سي سال قبل است نوشته شده بدستم آمد و آثار صدق از آن آشكار است. لكن چند خبري را كه در آخر نوشته اگر چه جائي نديده‌ام تكذيب هم نمي‌كنم چه (عدم الوجدان لايدل علي عدم الوجود) خلاصه بعد از آنكه در وجود و تشريف آوردن و شهادت و مدفن آن حضرت در اين محل شبهه نباشد، شنيدن شرح سرگذشت آن حضرت برابر اين نسخه ضرري ندارد.

اللهم اجعل عاقبه امورنا خيراً

 

منبع:كتاب مجموعه تاريخي مذهبي مشهداردهال(حسين فرخ يار)

 

---

سفیر ولایت،حضرت علی بن باقر (ع) را بیشتر بشناسیم.- دکتر مجید زجاجی - ص

 

---

منبع : کتاب حماسه تاریخی مذهبی مشهداردهال کاشان

 

شاهزاده حسین بن علی بن الحسین (ع) در جوار حرم مطهر

 

شاهزاده حسین بن علی بن الحسین (ع) در مشهداردهال

یکی از امامزادگانی که در نزدیکی حرم مطهر حضرت  مورد توجه خاص و عام قراردارد شاهزاده حسین (ع) است . بقعه شاهزاده حسین تقریبا در هشتصد متری زیارتگاه حضرت علی بن امام محمد باقر (ع) واقع شده است   که ایشان را فرزند حضرت سید الساجدین  امام سجاد (ع) معرفی کرده  آثار موجود در آن بعضا متعلق به قرن ششم هجری می باشد.

 این بقعه  از مکانها و مسیر های است که در مراسم پرشور قالیشویان بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و در کتابهای تاریخی هم به این معنا اشاره شده است .

از آنجایی که این بقعه از لحاظ سبک معماری و داشتن صحن وسیع و جاری بودن جوی آب در میان  آن بسیار جالب توجه است در فصل تابستان بیشتر مورد توجه مردم قرارمی گیرد.

 

امامزاده زید بن امام علی النقی (ع)

 

امامزاده زید بن امام علی النقی (ع)

بقعه این امامزاده  در 200 متری حرم مطهر  مابین بقعه شاهزاده حسین و حرم مطهر قرار دارد. نسب این امامزاده فرزند امام علی النقی (ع) ذکر شده است . بقعه این امامزاده دارای صحن نسبتا کوچکی می باشد.

 

امامزاده سلطان محمود ابن امام محمد باقر (ع)

 

یکی دیگر از امامزادگان منطقه, امامزاده سطان محمود می باشد که در 4کیلومتری شرق حرم مطهر  در روستای علوی مدفون می باشد.روستای علوی , مردمی خونگرم  وبافا و اکثرا از سادات می باشند.چنانکه در تذکره حضرت علی بن امام محمد باقر (ع) آمده ,سلطان محمود نیز فرزند امام باقر (ع) می باشد و به وسیله همان افرادی که حضرت را به شهادت رساندند به شهادت رسیده است. در کتاب بغیه الحائر آمده است که سلطان محمود فرزند امام باقر(ع)در قریه علوی مدفون است اما در برخی کتب نامی از سلطان محمود به عنوان فرزند امام باقر (ع) ذکر نشده است.   الله اعلم

 

خلاصه ای شرح شهادت حضرت سلطان محمود (ع) و حسینی

احضرت سلطان محمود بع از شهادت امام محمد باقر(ع) به ایران و نزد برادر خود هجرت نمود . ایشان به فرمان امام صادق(ع)حامل نامه ای برای برادرش حضرت سلطانعلی (ع)در منطقه ی اردهال بوده و  حدود سه سال با برادر بزرگوارشان همراه بوده است.

 آورده اند که چون زّرین کفش از به شهادت رساندن حضرت سلطانعلی ابن امام محمد باقر(ع) فارغ شد و از قتلگاه برگشت،ملانور و پسرش(یکی از دژخیمان جبار) را طلب کرد و گفت:سلطان محمود،برادر سلطانعلی در باریکرسف (روستای قدیمی مشهداردهال) نهان است او را بدست آورده و سرش را جدا کرده،می خواهم جهت ارقم ارسال دارم و شما را به خلعت های فاخره مخلع سازم.پس از آن دو خبیث نابکار و پلید در خانه های باریکرسف، به تجسس و تفحص افتادند، اثری نیافتند، به در خانه ی حسینی رفتند و درب منزلش را بسته دیدند و چون هرگز حسینی(که یکی از یاران مخلص امامزادگان بودند) از منزل به در نمیرفت، گفتند: (یقین شاهزاده را به طرف کاشان برده) به طرف کاشان روان شدند و مردم را خبر کرده، جمعیت از اثر آنها روانه شدند،به قدر یک فرسنگ دویدند،بالاخره برگشتند و باریکرسف را می گشتنددر این هنگام بود که شاهزاده سلطان محمود با حسینی داغدار از باغ بیرون آمده چند قدمی که رفتند چشم ملانور به شاهزاده افتاد او را شناخت و فریاد کرد، یارانش جمع شدند.شاهزاده دانست که اینها کشندگان برادرند و قصد او را دارند به طرف کوه روان شده برسر کوه برآمد تا بر آنها مسلط باشد و حسینی در عقبش میرفت. اشرار از اطراف، سر راه بر آنها گرفتند وآنها را به ضرب تیغ شهید کردند. خبر به زرین کفش رسید،خواست تا سر آنها را از بدن جدا کنند که خبر رسید، جمع کثیری از فین و چهل حصاران با جامه های سیاه و علم های عزا با ناله و آه رسیدند. سخت بترسید ودست از عمل شنیع کشیده و خود را به دهی که مقابل روضه متبرکه است رسانید و در آنجا او را دوستی بود، او را پنهان نمود وجمعی از آن گروه در شعبه های کوه و قنات ها وچاهها پنهان شدند که مردم فین و چهل حصاران(اهالی کاشان) رسیدند.اول بر سر پیکر مبارک سلطان محمود رسیدند، لوازم سوگواری به جای آورده وچون مقدر بود مدفن آن حضرت در همان محل باشد آنچه کوشش کردند نتوانستند آن بدن را تکان دهند در همان جا دفن کردند و حسینی را در پایین پای حضرت مدفون ساختند سپس در تفحص اشرار و آنان را به درک واصل نمودند.

بنای بقعه متبرکه:

ساختمان این امامزاده بر اساس منابع موجود، مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی می باشد.
نمای داخلی ساختمان به صورت هشت ضلعی بوده و دربالای آنها کتیبه هایی که به اشعار محتشم مزین شده است با خطی خوش نوشته شده است. طاق این بنا به صورت ضربی بوده که جلوه ای خاص به این بنا داده و نمونه ای زیبا از هنر و معماری ایرانی می باشد.

گنبد این امامزاده مربوط به زمان صفویه میباشد،که در ساخت آن از کاشی های آبی فیروزه ای رنگ استفاده شده است.
از نکات قابل توجه شانزده ضلعی بودن گنبد میباشد که در اطراف آن کتیبه هایی که بر روی آنها اسماء چهارده معصوم نوشته شده است قرار دارد.ومتأسفانه قسمت هایی از آن به مرور زمان از بین رفته است.

امامزادگان دیگر:

در منطقه اردهال به غیر از امامزادگان مذکور امامزادگانی دیگر وجود دارند :

1-    ابوالقاسم سید نور الهدی (ع)  در 4 کیلومتری حرم مطهر

2-    امامزاده اسحاق از نوادگان امام جعفر صادق (ع) در روستای حسنارود

3-    امامزاده فضل از نوادگان امام جعفر صادق (ع) در روستای مهدی آباد

---

n از کتاب شرح زندگانی حضرت سلطانعلی ابن امام محمد باقر (ع)
n به قلم حضرت آيت الله ملا عبد الرسول مدنی کاشانی (ص 66و67)

 

 

 

 

آستان مقدس حضرت سلطان علی بن محمد باقر علیهما السلام در مشهد اردهال

امام رضا(ع) نیز فرموده اند: «نعم الموضع الأردهال، فالزم و تمسک به.» چه خوب جایی است اردهال، پس به آن التزام و تمسک نمایید.»
مقام معظم رهبری هم در سخنرانی خود در بیستم آبان ماه سال 1380 در جمع مردم در کاشان درباره این امامزاده این گونه فرمودند: «شهرستان کاشان از جمله مناطق معدودی در کشور ماست که از اوایل قرون اسلامی با محبّت اهل بیت علیهم‏السّلام و شناختن حقیقت آنها معروف شد و از آغاز توانست در بین امواج متراکم و متلاطم سیاستهای اموی و عباسی، حقیقت را بشناسد. آن‏طوری که معروف است، امام باقر علیه‏الصّلاةوالسّلام فرزند خود جناب علی‏بن‏محمّد الباقر را که در مشهد اردهال مدفون است، برای توجّه دادن مردم و پاسخگویی به احساسات ارادتمندانه آنان به ساحت اهل بیت علیهم‏السّلام، به این منطقه گسیل کردند.»

بنر نصب شده در ورودی حرم توسط تولیت آستان مقدس

در بین مردم منطقه اردهال، مشهور است که مقام معظم رهبری تا کنون چند بار دور از چشم مردم به زیارت حرم سلطان علی بن محمدباقر(ع) رفته اند. ایشان در عبارتی خطاب به تولیت این آستان مقدس که در بنرهای نصب شده اطراف حرم نیز به چشم می آید، خاطرنشان کرده بودند: «من به تمام امامزاده ها علاقه مندم؛ حضرت سلطانعلی که جای خود دارد.»
اکنون مزار آن بزرگوار، به قدری محل اعتماد علماست و آن قدر از آن کرامت ها دیده شده که احدی جرأت تشکیک در آن را نکرده تا جایی که برخی مورخان ادعا کرده اند که در میان مزارات امامزادگان ایران، تنها مزار ایشان، حضرت معصومه(ع) و حضرت احمد بن موسی شاهچراغ(ع) است که می توان بطور صد در صد، صحت آن را به لحاظ تاریخی و اسناد نسبی تأیید کرد.
ماجرای عجیبی که شرح آن در پی می آید، مربوط است به ماجرای کشف بیش از 100 پیکر شهید که همگی سالم و دست نخورده در سرداب حرم این امامزاده در تابوت های جداگانه روی هم قرار گرفته و همچنان در این سرداب، موجود است اما درِ آن، به دستور مرحوم آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی، به روی همگان بسته شده است.

ایوان صفا

در ورودی حرم حضرت سلطانعلی بن محمد(ع)، ایوانی قرار دارد که به ایوان صفا مشهور است. بعد از ورود به ایوان صفا در سمت راست پله ها، سردابی به عمق سه و نیم متر وجود دارد که طول آن شش متر و عرض آن سه متر است.
ماجرا از این قرار است که در سال 1313 هجری، "اعتضاد الدوله" فرماندار قم به مشهد اردهال آمد و فرمان داد تا روی سرداب را بشکافند. او شخصاً داخل سرداب شد و حدود یکصد تابوت را در آنجا دید که در هر یک، پیکری سالم و از هم متلاشی نشده در حالی که لباس به تن دارند و روی گونه های بعضی از آنها، خون خشکیده دیده می شود که احتمال داد این پیکرها متعلق به یاران شهید حضرت علی بن محمد باقر(ع) باشد.
ماجرای این کشف، پس از چندی در میان مردم مشهور شد و حس کنجکاوی اهل تحقیق را برانگیخت که از جمله افرادی که درباره این موضوع شگفت انگیز که بظاهر با توجیهات علمی ناسازگار است، حساس شدند آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی(ره) از مراجع عظام تقلید بود.
ایشان در سال 1341 هجری شمسی، دعوت اهل محل را برای مسافرت به مشهد اردهال پذیرفت و به نیت تأمین موتور برق برای حرم که تا آن زمان از برق محروم بود، به این منطقه رفت و پس از اقامت چند روزه، برای مشاهده سرداب از نزدیک، اقدام کرد.

بنر نصب شده روی دیوار سرداب حرم مطهر

ایشان نیمه شب دستور دادند خادمان حرم، گوشه ای از سطح ایوان صفا را شکافته و دریچه ای به سردابه باز کنند؛ پس از تهویه مصنوعی هوای داخل سرداب، یکی از جوانان محلی که گفته می شود هنوز در قید حیات است، داوطلب و پیشقدم شد و چراغی در دست گرفت و با کمک چند نفر از معتمدان و مؤمنان، داخل سرداب شد و پس از کسب اطمینان، آیت الله مرعشی(ره) به کمک وی، از خاکریز کنار سرداب به داخل رفت و وارد محوطه بزرگی در زیر این آستان مقدس شد.
این مرجع عالیقدر پس از خروج از سرداب، ماجرا را این گونه نقل کرد: «در جانب شرقی سرداب، متجاوز از یکصد تابوت به اندازه های مختلف بلند و کوتاه و رنگ های متفاوت زرد و سیاه، در سه ردیف، روی یکدیگر گذاشته شده است که قسمتی از تخت های چند تابوت شکسته شده است و درون هر یک، جسدی در لباس، با سر و صورت باز و مو های ژولیده نمودار است.»
ایشان که از برجسته ترین متخصصان علم تاریخ و انساب بودند، از پوسیده نشدن تابوت ها و سالم ماندن این اجساد، اظهار تعجب و اعلام کردند که این پیکرهای مطهر، مربوط به یاران شهید حضرت علی بن باقر(ع) است.
اما ماجرا از آن قرار است که مردم منطقه فین کاشان، در سال 113 هجری، قاصدی را به نام "عامر بن ناصر فینی" به مدینه نزد امام محمد باقر(ع) فرستادند و از آن امام، درخواست تعیین مرجعی برای شیعیان این منطقه کردند. امام(ع)، فرزند خود سلطان علی، برادر امام جعفر صادق(ع) را رهسپار ایران و شهر کاشان کردند. امامزاده علی بن محمد (ع) که در سال 113 هجری به کاشان رسید در محله "فین بزرگ" ساکن شد اما تابستان ها به دلیل شدت گرمای هوا، به منطقه اردهال می‌رفت. چند سالی اوضاع بدین صورت بود تا اینکه امامزاده سلطانعلی(ع)، از نفوذ زیادی در بین مردم برخوردار گشت و این باعث ترس حاکم اردهال که "زرین کفش بارِکَرَسفی" نام داشت شد. وی سپاهی را برای قتل حضرت سلطان علی به منطقه فرستاد و آن حضرت، سرانجام در یک جنگ نابرابر که 13 روز طول کشید، در روز 27 جمادی الثانی سال 116 هجری قمری، همراه یارانش در منطقه اردهال به شهادت رسید و دشمنان، سر او را از تن جدا کرده و برای حاکم وقت منطقه قزوین که از سوی خلیفه عباسی به این منصب گماشته شده بود، ارسال و پیکرش در همان نقطه ای که خود، از مدت ها پیش، وصیت کرده بود به خاک سپرده شد.
در کتاب "مدارک معتبره بر مشهد حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع)" اثر آیت الله حاج رضا مدنی کاشانی به نقل از شیخ ابو سعید آمده است که از هنگام شهادت این امامزاده تا سال 166 هجری قمری، در روز 27 جمادی الثانی هر سال، از زیر همه سنگ ها در منطقه اردهال، آوای ناله و گریه شنیده می شد و این چیزی بود که تمامی مردم آن را می شنیدند و به آن شهادت می دادند.

شهادت گاه حضرت علی بن محمد(ع)

در بخش دیگری از همین کتاب آمده است که "محمد طاهر بن بهروز" و "سعید بن جلال الدین" که از شیعیان آن منطقه بودند پس از این واقعه، ده ها تن از شهدای این نبرد را با لباس های خونین در حوالی آن حضرت، دفن کردند و به وصیت خود او، در خیمه گاه شهدا، حفره ای ایجاد کردند و برای آن روزنه ای گذاشتند و برخی از شهدا را در آن حفره دفن کردند.
مردم "فین" و "نَشَلج"، پس از شنیدن خبر شهادت آن حضرت و یارانش، سراسیمه به طرف اردهال حرکت می‌کنند ولی زمانی می‌رسند که حضرت به شهادت رسیده است. آنها پیکر پاره پاره و بی سرِ آن حضرت را در یک قالی می‌پیچند و در نهر آبی که در آن نزدیکی است، شست‌وشو می‌دهند و دفن می‌کنند. از آن زمان تاکنون، همه ساله در دومین جمعه مهر ماه و با حضور هزاران نفر از مردم فین و کاشان، آیین سنتی مذهبی قالیشویان برگزار می‌شود.
چوب‌هایی که افراد در این مراسم به دست می‌گیرند دو روایت دارد: نخست اینکه این کار، نوعی الگوبرداری از چوبه های اجداد آنهاست که برای شستن قالی آغشته به خون امامزاده علی بن محمدباقر(ع) در نهر آب مشهد اردهال به کار رفت، و دوم اینکه افراد آنها را به نشانه خشم و خونخواهی از دشمنان اهل بیت(ع) به دست می‌گیرند.
کارشناسان معتقدند که ماجرای فراز و فرود زندگی و سفر این امامزاده که با جزئیات دقیق در تاریخ ذکر شده است، به قدری کشش دارد که می توان از آن چند فیلمنامه استخراج کرد اما متأسفانه تا کنون هیچ اقدامی در راستای شناساندن و معرفی این بزرگوار به مردم انجام نشده است.

قدیمی‌ترین خاستگاه تمدن بشری را سیلک کاشان عنوان می‌کنند، یعنی اولین جایی که شهر نشینی شکل گرفت، آنجا که آریایی‌ها اولین تمدن شهر نشینی را ایجاد کردند.

تمدن اقوام تپه‌های سیلک در 2500 سال پیش مغلوب تمدن آریایی شد که آثار آنها در طبقات مختلف حفاری از قبیل ظروف لوله‌دار بلند با نقش اسب و خورشید و اسلحه آهنی و شمشیر و نیزه‌های بلند کشف شده است.

محوطه باستانی سیَلْک که در منطقه فین کاشان واقع شده قدمتی در حدود 7 هزار سال دارد.

محوطه باستانی سیَلْک در ضلع جنوب‌غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یک‌دیگر قرار دارند و دو گورستان تشکیل شده است.

یکی از گورستان‌ها که گورستان الف نامیده می‌شود ۳۵۰۰ سال قدمت دارد و در ۲۰۰ متری جنوب تپهٔ جنوبی واقع شده است که امروزه روی آن بلواری احداث شده است.

گورستان دیگر که گورستان ب نامیده می‌شود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و در زیر باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی ضلع غربی تپه‌ها قرار دارد.

تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا محل عبادت اقوام باستانی بوده است که از گل رس و سفال ساخته شده است.

این بنای تاریخی تا سال ۱۳۱۰ شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود تا اینکه با کاوش‌های باستان‌شناسان کشف شد.

در خرابه‌های تپه باستانی سیلک چند اسکلت انسان و ظروف قدیمی پیدا شده که این اشیاء در موزه‌های لوور فرانسه، موزهٔ ملی ایران و موزهٔ باغ فین و موزه‌ای در جنب این بنای باستانی قرار داده شده است.

این تپه تاریخی در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید.

قدمت قدیمی‌ترین آثار به دست آمده از تپه شمالی به حدود ۷۵۰۰ سال قبل می‌رسد و آخرین آثار مکشوفه از تپه جنوبی مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل است.

این منطقه مسکونی در جوار بقایای دریای تتیس (دریای عظیمی که تمام فلات مرکزی ایران و افغانستان را در برگرفته بوده) قرار گرفته و شاید با خشک شدن آرام دریا و پدید آمدن خشکی‌های حاصلخیز، انسان‌هایی را که احتمالا در ارتفاعات زندگی می‌کرده‌اند، به سمت خود کشانده است.

این تپه در نگاه اول یک تپه خاکی است و جاذبه‌ای برای دیدن، آن هم در گرمای شهر کاشان ندارد ولی با کمی توجه به قدمت و شناخت تاریخ، آنوقت این تپه دالانی برای ورود به دنیایی دیگر محسوب خواهد شد.

مسکن انسان در این ناحیه نخست به صورت کوه‌ها، یا خانه‌های محقری که از نی و شاخه‌های درخت ترکیب یافته بود، ساخته شد و بعدها روی نی و شاخه‌های درخت گل مالیدند و یا دیوارهای خانه را با چینه بالا بردند ولی خیلی زود برای بالا بردن دیوارها از خشت خام استفاده کردند.

در ابتدا خشت‌ها را بدون قالب می‌ساختند، ولی بعداً برای ساختن آن قالب به کار بردند،  توانستند خشت‌ها را یک اندازه و منظم بسازند.

در داخل خانه‌ها دیوارها را با گل اخری رنگ می‌کرند. و مردگان را در زیر کف اتاق‌ها که آجر فرش یا سنگ فرش نبود، دفن می‌نمودند.

مردگان را در این قبرها به صورت «چمپاته» به خاک می‌سپردند و همراه آنها در گورشان اشیایی قرار می‌دادند و این اشیا در بعضی از گورها پر ارزش و زیاد بود و در بعضی دیگر کم و بی‌ارزش.

ذوق و سلیقه هنری این مردم از روی حکاکی‌های آنها که نخستین بار روی استخوان انجام گردیده‌است و از روی نقوش سفالشان ظاهر می‌گردد.

سیلک تنها مکان تاریخی در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده ولی خطی که هم‌زمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده‌بود، تحت نام پرتو ایلامی شناخته شده است.

 روستای قهرود در 40 کیلومتری کاشان و در میان رشته‌ کوه‌های مرتفع کرکس در منطقه‌ای خوش‌آب و هوا واقع شده است. این روستا از شمال با شهر قمصر و از جنوب غربی با کامو و رچقاده و از مشرق با روستای ابیانه و از شمال غرب با روستای قزاآن همسایه است. قهرود از زمستان‌های بسیار سرد و تابستان خنک یا آب و هوایی مطبوع برخوردار است. این روستای زیباٰ علاوه بر برخورداری از جاذبه‌های طبیعی بکر و بار ارزش به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه شمال به جنوب کشور و مردم خونگرم و مهمان نواز همواره مورد توجه سیاحان و فرستادگان دول خارجی قرار گرفته و در سفرنامه‌های خود به وصف قهرود پرداخته‌اند. درگذر تاریخ آثاری از دوران قبل از اسلام در قهرود وجود دارد که ایناحتمال را قوت بخشیده که قهرود دارای موقعیت قابل توجهی در ایران باستان بوده است. در دواران اسلامی بر رونق این روستا افزوده شد. شاید یکی از قدیمی‌ترین آثار بجا مانده تا عصر ما، مسجد «کله» است. بر روی کاشی محراب مسجد، تاریخ این بنا نوشته شده قهرود، از همان آغاز، اسلام را تشیع و ولایت اهل بیت پذیرفت و به دلیل موقعیت کوهستانی و قرار داشتن در مسیر اصلی، ملجا تعدادی از امام‌زادگان شد. این قضیه دشمنان بر آن داشت برای دستگیر آن بزرگوران، بارها به قهرود هجوم آورند. البته اهالی قهرود؛ از معرقی و تحویل این مهمنانان بزرگوار، خودداری می‌کردند. این امر باعث بروز جنگ‌های متعدد از جمله در منطقه آل شهدا‌شد. -3 در سفرنامه‌ها روستای قهرود به دلیل واقع شدن در مسیر مواصلاتی و برخورداری از آب و هوای مطبوع، باغ‌‌ها و دخرتان سربه فلک کشیده قراوان و میوه‌های خوش‌بو و خوش‌طعم و لبنیات بسیار لذیذ و داشتن کاورانسراهای متعدد و کاروان‌دارها و سوابق فرهنگی و دینی و آثار و ابنیه و امامزادگان و سد قهرود و نزدیکی با کرکس، مورد توجه عابران به ویژه مستشرقان و صاحب‌منصبان و نمایندگان دولت‌های خارجی مانند «ادوارد براون».«لرد کرزن»، «مادام دیالافوآ»، «سدیدالسلطنه» و بانو «دوراند» همسر وزیر مختار انگلیس قرار گرفته است و در یاداشت‌ها و سفرنامه‌های خود از این روستا نام برده‌اند. پس از انقلاب مردم قهرود همپای دیگر هموطنان در به ثمر نشستن انقلاب اسلامی تلاش‌های فرواوانی کردند که وسوابق و خاطرات آن در ذهن مردم منطقه ماندگار است با آغاز تهاجم دشمن به ایران و جوانان قهرودی داوطلبانه و مشتاقانه به سمت جبهه‌ها شتافتند. تقدیم بیش از 50 شهید از جمله سردار پرافتخار شهید حاج عباس کرینی، فرمانده لشکر محمد رسول‌الله (ص) از افتخارات مردم این روستا در دفاع از کشور است. قهرودی‌ها دارای زبان و لهجه ویژه‌ای هستند. این زبان‌ در روستا‌ها مجاور با کمی اختلاف کاربرد دارد و از لهجه‌های زبان قدیمی ایران باستان است. مردم روستا تلاش می‌کنند این لهجه و زبان را حفظ کنند و به نسل جدید انتقال دهند. file آثار تاریخی مسجدعلی، مسجد قدیم جامع، مسجد کله، حمام‌های قدیمی قهرود، برج‌هایی که در دو طرف‌آبادی و در ارتفاعات ساخته شده و تا این اواخر بقایای آن برجا بود، کاروانسراهای متعدد از جمله کاروانسرای شاه عباسی، سد قهرود که در سال 1010 هجری قمری بدستور «شیخ بهائی» بنا شد، از آثار باستانی و تاریخی قهرود به شمار می‌روند. در روستای قهرود محصولات کشاورزی مناطق سردسیری همچون گردو، بادام، زردآلو، گوجه‌سبز و گندم و جو و سایر محصولات کشاورزی تولید می‌شود. وسعت زیاد باغ‌ها، این روستا را به قطب تولید خشکبار در میان روستاهای منطقه تبدیل کرده است. صنعت روستا قهرودی‌ها مردمی پرتلاش و متعصب نسبت به توسعه روستای خود هستند به همین سبب در کنار بخش کشاورزی که عمده فعالیت مردم روستا را تشکیل می‌دهد برای جلوگیری از مهاجرت احتمالی و ایجاد اشتغال اقدام به تاسیس کارخانه‌های متعددی کرده‌اند که علاوه بر ایجاد اشتغال برای مردم روستا جوانان جویای کار روستاهای مجاور را هم به خود جذب مرده‌است. تولید پوشاک، صنایع رنگرزی، تولید کارتن، کارخانه تولید سنگ از جمله این صنایع است. -6 امامزادگان مدفون در روستای قهرود امامزادگان مدفون در روستای قهرود بنحوی که در کتب نسب‌شناسی عربی و فارسی و نیز در معجم‌البلدان آمده است این روستا پذیرای 11 تن از فرزندان حضرت زهرا(س) میباشد که بترتیب زیر میباشند: 1- بی‌بی شهربانو: در بین سنوات 42 تا 60 ه.ق یکی از دختران حضرت زهرا وارد قهرود می‌شود و در این روستا بر اثر مریضی متوفی می‌گردند که وی را اهالی علوی مذهب قهرود در محلی که اکنون به مسجد قریب مشهور است مدفون می‌سازند ایشان خواهرزاده هلال بن علی(ع) و نوه امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب می‌باشند. 2- محسن بن حسن بن علی(ع) 3- عدنان بن جعفر بن ابی‌طالب(ع) این دو تن سادات در زمان جنگ امام حسن مجتبی(ع) از عراق راهی ایران و از آنجا راهی کاشان می‌گردند و در آنجا چهار هزار لشکر جمع‌آوری کرده به جهت حرکت به اصفهان از راه قهرود وارد این روستا میشوند و در این روستا بیمار میشوند و مدت 26 روز در این روستا اقامت داشتند مردم مهاباد اصفهان که پدرانشان در جنگ صفین از حضرت علی(ع) شکست خورده و کشته شده بودند کینه اهل بیت را داشتند از راه دوستی وارد روستا شدند و در خواب سر از بدن آن امامزادگان شریف جدا نموده و متوالی می‌گردند اهالی از عقب آنها شتافته و سر امامزاده عدنان را گرفته و به روستا می‌آورند ولی دارندگان سر امامزاده محسن فراری میشوند و سر آن شریف در تتماج توسط اهالی آن قریه گرفته و به آن روستا مدفون می‌گردد در قهرود به دستور حاج عبدالمطلب قهرودی بدن امامزاده محسن در محل مسجد علی دفن می‌گردد و محل به بقعه محسن نامیده میشود و پیکر امامزاده عدنان در سفلای قهرود در جوینان مدفون گردیده و محل به بقعه عدنان مشور می‌گردد. 4- زین بن زین‌العابدین(ع): این امامزاده گرامی از نسل امام زین‌العابدین میباشد در زمان منصور دوانقی که اهل بیت در فشار بودند از عراق متواری و به کاشان می‌آیند و از آنجا راهی قهرود می‌گردند مامورین رسیده و با وی درگیر می‌گردند علویون قهرود با ایشان همکاری می‌نمایند البته سه تن از فرزندان امام سجاد(ع) به نامهای الیاس، شعیب و موسی نیز به همراه ایشان بوده‌اند آن سه بزرگوار مجروح و متواری می‌گردند و در کوه‌های اطراف قهرود و جهق در محلی که اکنون به شهسواران مشهور است متوفی می‌گردند و در آنجا مدفون میشوند اما امامزاده زید بن محمد بن احمد بن امام زین‌العابدین بروایتی در دره زین‌العباد پس از مجروح شدن شهید و مدفون می‌گردند و به روایتی نیز در بقعه محسن مدفون شده و محل علاوه بر بقعه محسن به زیدیه نیز مشهور می‌گردد، سر ین امامزاده در تتماج مدفون میباد. 5- حسین بن محسن بن امام موسی کاظم(ع) 6- علی بن محمد بن امام موسی کاظم(ع) 7- صدیقه بنت موسی(ع) 8- زکیه بنت موسی بن جعفر(ع) 9- رقیه بنت موسی بن جعفر(ع) این عزیزان فاطمه(س) پس از شهادت امام رضا(ع) از قم به کاشان متواری می‌گردند و از آنجا به قهرود میرونددر این روستا به عزت و حرمت نگه داشته میشوند به‌ناگاه لشکر دشمن از راه می‌رسد از ساکنین قهرود جویا می‌گردند اهالی ابا می‌نمایند و بالاخره کار به جدال و نزاع می‌انجامد پس از پنج روز کار بر مسلمین ضیق شده و شاهزادگان را کشته و اهالی را اسیر از آنجا به مشهد می‌‌برند و از آنجا عده‌ای به سمنان و دیگران به اصفهان تبعید می‌گردند. قلیل کسانی که در قهرود مخفی شده بودند به ظهور آمده و کشتگان من‌جمله امامزادگان را دفن می‌نمایند. امامزاده حسین(ع) را در جوینان بر روی بقعه عدنان دفن نموده و محل به شاهزاده حسین(ع) مشهور می‌گردد. سه تن از به‌روایتی خواهران یا خواهرزادگان امام رضا(ع) نیز وسط قبرستانی در میان باغستان‌های محله‌ی بالای قهرود مدفون و بر روی قبرشان نیز بقعه‌ای ساخته می‌شود که الحال به مسجد ابوالفضل(ع) مشهور است. امامزاده علی بن محمد بن موسی‌الکاظم(ع) نیز در محل زیدیه(بقعه محسن) دفن گردیده و محل به بقعه علی نامیده می‌گردد. 10- زینب بنت محمد بن موسی بن جعفر(ع): قریب سه ماه از واقعه‌ی فوث گذشته است که خواهر امامزاده محمد(ع) به زیارت مرقد نورانی برادرش می‌آید و از ناراحتی مریضه و متوفیه می‌گردد و در جوار برادرش به خاک سپرده می‌شود. محل دفن آن بانوی گرامی به زینبیه مسمی می‌گردد و در زمان متوکل ملعون که آثار امامان و امامزادگان را از بین می‌بردند اهالی بقعه و مرقتین را برداشته و محل را مسمی نمودند به مسجد علی(ع) که تا امروز به این نام مانده است. 11- امامزاده محمود بن حسن بن موسی بن جعفر(ع): در زمان هارون‌الرشید ملعون زمانیکه فرزندان حضرت زهرا(ع) را به شهادت می‌رسانند در اصفهان این عزیز زهرا را به شهادت رسانده و سرایشان را از آنجا به کاشان حرکت می‌دهند تا به مشهد ببرند در قهرود در محله اشترکشان اهالی با مامورین درگیر شده و پس دادن 70 شهید سر را گرفته و در وسط آبادی در محلی دفن نموده و محل را از ترس معاندین به مسجد کلّه مشهور می‌نمایند. مآخذ: بحرالانصاب موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی بحرالانصاب موجود در کتابخانه حرم حضرت معصومه(ع) بحرالانصاب موجود در کتابخانه حضرت شاه عبدالعظیم حسنی معجم البلدان 5. بخشی از متن کتاب ایران نوشته اولیور واتسون جلد 13 منبع : گردآوری از سه نشانه انتهای خبر : روستای قهرود، بهشتی بر روی زمین.

موقعیت جغرافیایی

قمصر در درون دره‌ای به طول ۹ و عرض ۵ قرار دارد. قمصر در استان اصفهان و شهرستان کاشان واقع شده است. قمصر سکونتگاهی است که به لحاظ موقعیت هندسی، َ۲۶ ۰ ۵۱ طول شرقی وَ ۴۵ ۰ ۳۳ عرض شمالی واقع شده‌است. این شهر با ارتفاع متوسط ۱۹۰۰ متر از سطح دریا هم چون کمربندی سبز با بازوهای متعدد در امتداد دره‌های کم شیب کوه‌های بخش مرکزی ایران، تنیده شده‌است.

پایتخت گل و گلاب

آنچه دربارة قمصر و کیفیت گل محمدی آن می‌دانیم بیشتر محدود به کیفیت گلاب ناب است. در صورتی که اساسی‌ترین ترکیبی که موجب اشتهار این محصول شده است میزان فوق‌العادة اسانس گل قمصر است. البته در اینجا شایان ذکر است که اسانس با عطر تفاوت دارد بدین معنا که عطر بخش پارافینی اسانس می‌باشد. در این خصوص به نقل از متخصصان این امر آمده است: در سالهای ۱۳۵۴–۱۳۵۲ خورشیدی کارشناسان بلغاری که روی گل سرخ محمدی بررسی می‌کردند دریافتند که گل سرخ محمدی قمصر در سنجش با نمونه‌های همگون در دیگر نقاط کشورمان از کیفیت چشمگیر و برتر برخوردار است. از همین روصنایع یشرفته عطرسازی جهان، به ویژه کسورهای اروپایی ـ که از فناوری‌های گسترده و بالایی برای تبدیل آن به فراورده عطر بهره‌مندندـ به کاربرد اسانس عطر گل محمدی قمصر روی آورده‌اند؛ به گونه‌ای که همه ساله مقدار زیادی اسانس تولیدی به وسیله کشورهای اروپایی از ایران خریداری می‌شود. این زمینه (کیفیت اسانس قمصر) سبب گشته تا عطر و گلاب قمصر از دیرباز همانند فرآورده نامی ماندگار بماند. علت این همه تأکید بر گلاب قمصر مرغوبیت فوق‌العاده گل تولیدی قمصر بوده و این به سبب شرایط طبیعی ویژة قمصر است. چه در گذشته و چه در امروز بهترین و عالیترین محصول گل و گلاب و طلای معطر با عیار بسیار بالا که دقیقاً منطبق با استانداردهای آن می‌باشد محصول آب و خاک و اقلیم این سازمان است. در کنار این عامل اساسی، روش سنتی گلابگیری قمصر را باید حاصل هنر، ذوق، سلیقه، پشتکار و ابتکار مردم آن دانست. مردمی که با الهام از فرهنگ اراده و سابقة درخشان نظام اجتماعی خویش آن را پرورانیده و توسعه داده‌اند. از این رو باید برای تجارب ارزشمندی که طی سالیان دراز در این مسیر کسب کرده‌اند ارزش‌گذاری نمود.

تاریخچهٔ گل و گلاب

برای انواع گل رز (Rose) در فارسی نامهایی مانند سرخ‌گل، گل محمدی یا گل چای ذکر شده‌است. البته این نام بیانگر تنوع گستردة گونه‌های آن نیست چراکه تاکنون بیش از ۲۰۰۰۰ گونه گل رز شناخته شده‌است. این گل گذشته از آن که سر دستة تیرة مهمی از گیاهان است از نظر ساختمان، رنگ و عطر گلهایش کاملترین نوع گل بوده و تاکنون هیچ‌یک از جنس‌ها و نژادهای متنوع گیاهان در تنوع و تکامل به پای این گل نرسیده‌است. نژاد گل سرخ به ۷ دسته تقسیم شده‌است:

سرخ گل فرانسه نسترن گل چای سرخ گل با گلهای متعدد سرخ گل مینیاتور سرخ گل بنگال سرخ گل ایران در بین گونه‌های متنوع رزها و سرخ‌گل‌ها، سرخ گل ایران یا گل محمدی که از خانوادة Rosaceus است و در منابع مختلف و در کشورهای غربی و انگلیسی زبان به Domask Rose معروف است. این گونه منحصر به ایران می‌باشد. بطور کلی در منابع مختلف و طبق نظر اکثر کارشناسان زیست گیاهی گونة مذکور از ابتدا در ایران پرورش یافته و از این کشور به دیگر نقاط جهان پخش شده‌است.

گل محمدی یا طلای معطر از نظر ویژگیهای فیزیکی و شکل ظاهری دارای خصوصیات زیر است:

گل نیمه پر پر، صورتی رنگ و بسیار خوشبو، برگ‌گلها به شکل تخم مرغی، دارای ۵ تا ۷ برگچه و یک دم برگ، شکل گیاه آن بوته‌ای پر پشت با بلندای نزدیک به ۱٫۵ متر، دارای خارهای ریز بیشمار روی ساقه‌ها به ویژه در ساقه‌های جوان آن.

در نشست مورخ ۱۳۷۴/۹/۲۲ شمسی که با حضور ریاست انجمن باغبانی ایران و شماری از استادان دانشگاه‌های ایران برگزار گردید، گل سرخ محمدی با ویژگیهای مذکور به عنوان گل ملی کشور تأیید و برگزیده شد.

حوضه

حوضه از ارتفاعات جنوبی شهر قمصر سرچشمه می‌گیرد. این ارتفاعات سرد و برف گیر بوده که بلندترین قله آن گرگش (قله رفیع) با ارتفاع ۳۵۸۸ متر، (در ردیف کرکس) پایدارترین کانون آبی و منبع تغذیه کننده آبهای سطحی و زیرزمینی منطقه قمصر و مناطق اطراف می‌باشد. رودخانه قمصر از ارتفاعات ۳۰۰ متری جنوب جوره شروع شده، با عبور از وسط قمصر در ارتفاعات ۱۱۰۰ متری به دشت الگو:کاشان و در نهایت به پایاب خود، مسیله قم می‌ریزد.

در بین آبهای سطحی این حوضه، مهمترین جریان آب سطحی رودخانه قمصراست که از یک سو در تمام ایام سال دائماً در جریان است، و از دیگر سو، تغییرات دبی بسیار زیادی دارد که براساس تقسیم‌بندی تاریخی و ملکی، که طبق حد متوسط آب دهی در فصل تابستان صورت گرفته (۶ دانگ)، شامل ۶ جوی است.

آثار تاریخی

قمصر در هزار توی تاریخ خود ناگفته‌هایی چنان گنجینه‌های گرانبها دارد که تاکنون بر اثر عوامل گوناگون مهجور و ناشناخته مانده‌است. آوای قمصر بر آن است از این شماره به مساعدت محققین و دانشجویان به این مهم پرداخته و دیوان گذشته را در برابر دیدگانتان ورق زند. در ۵ کیلومتری شمال قمصر و ۳۰ کیلومتری جنوب کاشان، در تنگنای رودخانه قمصر به طرف جلگه کاشان سدی موسوم به سد قمصر ساخته شده‌است. تاریخ ساخت سد را به دوره سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقی (۴۸۵–۴۶۵ ه-ق) نسبت داده‌اند. با توجه به شباهتهای بسیاری که میان طرح و معماری ساختمان فعلی سد قمصر با سد قهرود وجود دارد این نتیجه حاصل می‌شود که سد مربوط به ملکشاه سلجوقی به مرور زمان تخریب گردیده و مجدداً در دوره صفویه (شاه عباس اول) سد فعلی برروی شالوده سد باقی‌مانده از سد دوره سلجوقی احداث شده‌است. دیوار سد در عمق دره در حدود ۴۰ متر طول و در سطح فوقانی در حدود ۸۰ متر طول و ۲۲ متر ارتفاع دارد. ضخامت دیواره سد ظاهراً در مرحله اول ساخت حدود ۱۴ متر بوده که بعداً به حدود ۲۶ متر افزایش یافته‌است. مصالح مورد استفاده در سد سنگ و ملات ساروج می‌باشد. دیواره اصلی سد در قسمت زیر آب و در وسط دارای جزر پشتیبانی محکمی بوده، که دیواره را در مقابل فشار وارده از طرف مخزن حمایت می‌کرده‌است. ظاهراً این جزر کافی نبوده و مجدداً در قسمت زیر آب و به فاصله ۵/۱۲ متری دیواره اصلی، دیواره دیگری به ضخامت ۳ تا ۴ متر کشیده شده‌است. سپس فاصله بین آن دو را با سنگ و ملات پر نموده‌اند. در حاشیه شرقی سد، رأس بقایای آب گذاری باقی‌مانده که ظاهراً آب اضافی و طغیانی سد از طریق آن خارج می‌گردیده‌است. معمار سد جهت تنظیم بموقع آب پشت سد و جلوگیری از فشار وارده بر دیواره آبگیر از طریق آن خارج می‌گردیده‌است. معمار سد جهت تنظیم به موقع آب پشت سد و جلوگیری از فشار وارده بر دیواره آبگیر (مخزن) اقدام به ساخت دو دریچه برجی شکل به فاصله حدود ۲۰ متر از یکدیگر بر روی دیواره سد نموده‌است.

 قمصر کاشان بیا تا سوی قمصر بار بندیم دو روزی بر بروت ری بخندیم (ملک الشعرائ بهار) قمصر قطعه کوچکی از باغ بهشت این شهر با ارتفاع متوسط 1900 متر از سطح دریا هم چون کمربندی سبز با بازوهای متعدد در امتداد دره های کم شیب کوه های بخش مرکزی ایران ، تنیده شده است. قمصر از نظر حدود جغرافیایی در محدوده سیاسی – اداری استان اصفهان بوده، و به لحاظ تقسیمات استانی ، زیر مجموعه شهرستان کاشان است . قمصر به عنوان نقطه شهری و مرکزی بخش قمصر در دامنه های کوهستانی جنوب شهر کاشان است . بخش قمصر با 25 آبادی دارای سکنه ، شامل دو شهر است به نام های قمصر و جوشقان کامو و دهستانهای قهرود و مسلم آباد و حسین آباد ، قزاآن و الزگ و کلوخ می باشد . قمصر در فاصله 30 کیلومتری کاشان و در فاصله 160 کیلومتری از شهر اصفهان – از مسیر جاده قهرود – قرار دارد و 180 کیلومتری اصفهان از طریق اتوبان تهران-کاشان- اصفهان قراردارد. محلات شهر قمصر به علت جدایی از یکدیگر در طول زمان ، تمام عناصرعمومی و اجتماعی لازم را در خود پرورانیده اند؛ به نحوی که هر محله دارای مساجد و تکایای بزرگ و منظم ، حمام، آب انبار، مدرسه ابتدایی، مراکزتجاری و ...است. و در اینجا لیست بعضی از محله های شهر قمصر را نام می بریم: بالا، بن رود، پائین، سادات، سردشت، سررود، فرفهان، مازگان و میان ده. در 5 کیلومتری شمال قمصر و 30 کیلومتری جنوب کاشان، در تنگنای رودخانه قمصر به طرف جلگه کاشان سدی موسوم به سد قمصر ساخته شده است. تاریخ ساخت سد را به دوره سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقی (485-465 ه-ق) نسبت داده اند. با توجه به شباهتهای بسیاری که میان طرح و معماری ساختمان فعلی سد قمصر با سد قهرود وجود دارد این نتیجه حاصل می شود که سد مربوط به ملکشاه سلجوقی به مرور زمان تخریب گردیده و مجدداً در دوره صفویه (شاه عباس اول) سد فعلی برروی شالوده سد باقی مانده از سد دوره سلجوقی احداث شده است. قمصر پایتخت گل و گلاب ایران گل محمدی از هر حیث گونه‌ای متعلق به ایران است. در تعیین محدوده مکانی و زمانی ایجاد و توسعه و کشت و گلابگیری در ایران و در گذشته می‌توان گفت: تولید و کاربرد این محصول از زمانهای دور و قبل از اسلام و در اقصی نقاط کشور رواج داشته است. به نحوی که گل و گیاهان گل دار، چه خوراکی و چه دارویی همواره بخش بزرگی از پزشکی بومی ایران بوده است. سنگ نگاره‌های ستبر تخت جمشید نمادی گویا از فرهنگ نام آشنای مهرورزی و دوست داشتن گل و گیاه بر سینه دارد. نکته قابل توجه در این زمینه تامل در شیوه گلابگیری در قمصر است. زیرا اگرچه تقطیر و تولید عرقیات در ایران قدمتی بس طولانی دارد، فلسفه بکارگیری دستگاه‌های سنتی گلابگیری قمصر بیانگر پویشی جدید در این صنعت، تولید محصول در حجم زیاد و با هدف تجاری است. در حالی که قبل از آن با دستگاههای تقطیر تنها مقدار محدودی برای درمان تولید می‌شده است. در هر صورت صنعت گلابگیری در تمام دوره‌های زمانی گذشته رواج داشته به شکل وسیعی تولید می‌شده حتی صنایع جنبی آن نظیر مسگری، شیشه‌سازی و وسایل بسته‌بندی آن نیز در کنارش رواج داشته است. از نظرگاه تولید و فروش محصول نیز بیشتر به خارج از منطقه صادر می‌شده است و بدین علت بر خلاف اغلب صنایع دستی در طول تاریخ و به خصوص در دوران معاصر توانسته است که جایگاه خود را در عرصه بازار مصرف حفظ کرده روز به روز بر کمیت و کیفیت خود بیفزاید به گونه‌ای که در این زمینه انواع عرقیات گیاهی و دارویی نیز بدان اضافه گردیده است. علت این همه تاکید بر گلاب قمصر مرغوبیت فوق‌العاده گل تولیدی قمصر بوده و این به سبب شرایط طبیعی ویژه قمصر است. چه در گذشته و چه در امروز بهترین و عالیترین محصول گل و گلاب و طلای معطر با عیار بسیار بالا که دقیقا منطبق با استانداردهای آن می‌باشد محصول آب و خاک و اقلیم این سازمان است. در کنار این عامل اساسی، روش سنتی گلابگیری قمصر را باید حاصل هنر، ذوق، سلیقه، پشتکار و ابتکار مردم آن دانست. مردمی که با الهام از فرهنگ اراده و سابقه درخشان نظام اجتماعی خویش آن را پرورانیده و توسعه داده‌اند. این شهر همه ساله به خصوص در ایام گلاب‌گیری که از اواسط اردی‌بهشت آغاز شده و تا اواخر بهار ادامه دارد، پذیرای هزاران گردشگر است. در این ایام تمام شهر پوشیده از درختان زیبا و رنگارنگ، همراه با بوی مطبوع و دلنشین گلاب و گل‌های محمدی است.

 

 سياح خ اباذر نرسیده به دروازه دولت 55449799 55462373

رستوران جزايري خيابان 22 بهمن - جنب مسجد صفاري 55459080

رستوران جوان میدان ولی عصر، ابتدای بلوار شهید مطهری 55542922

رستوران خاتون میدان 15خرداد ، خ 22 بهمن 55459004 55456299

رستوران بوف ابتداي خيابان اميركبير 59 -55310050

رستوران آ اس پ ميدان جهاد - ابتداي بلوار دانش 55576535

رستوران شاندیز خ آیت الله كاشانی ، روبروی مسجد امیر المومنین(ع) 55440334

رستوران گلشن میدان معلم ، ابتدای بلوار شهید مطهری 55545272

رستوران غزال میدان خرمشهر،ابتدای خ شمس آبادی 55240979

رستوران کوثر بلوار قطب راوندی بعد از پارك مدنی 55621001

چلوكبابي چشم بين بلوار شهيد مطهري 55540160

چلوكبابي سادات خ آیت الله سعیدی ، جنب منبع آب 55231540

چلوكبابي مقصودي خيابان راه آهن 55233371

غذاخوري خانه برگر خيابان 22 بهمن - روبروي تامين اجتماعي 55456344

غذاخوري داريوش خيابان 22 بهمن 1 - 55340740

غذاخوري ستاره طلايي ميدان معلم 55545711

غذاخوري طوبي خيابان شهيد رجايي 55460992

غذاخوري گل نرگس فاز 2 ناجي آباد 55429777

آشپزخانه اقاقيا خيابان 22 بهمن 55456348

آشپزخانه اكرمي ميدان امام حسين 55318853

آشپزخانه البرز خیابان 22 بهمن 55470912

آشپزخانه الغدير بلوار الغدير 55341932

آشپزخانه ايروني خيابان اميركبير 55311850

آشپزخانه برك ميدان جهاد - بلوار دانش 55545884

آشپزخانه بعثت ميدان جهاد 55544262

آشپزخانه پونه خيابان اميركبير 55343020

آشپزخانه توحيد خيابان منتظري 55460480

آشپزخانه ثامن بلوار مطهري 55549939

آشپزخانه دنيز بلوار الغدير 55333872

آشپزخانه رضا خيابان كمال الملك 55444897

آشپزخانه ريحان بلوار شهيد مطهري 55549407

آشپزخانه زيتون بلوار شهيد مطهري 55549860 55542654

آشپزخانه سرآشپز بلوار شهيد خادمي 55543721

آشپزخانه سيلك خيابان اميركبير 55330055

آشپزخانه شهروند بلوار شهيد مطهري 55543387

آشپزخانه عرفان خيابان اباذر 55227430

آشپزخانه غدير دروازه دولت 55459265

آشپزخانه قائم بلوار الغدير 55340203 55340204

آشپزخانه كوثر خيابان آيت الله يثربي 55226866

آشپزخانه كيميا ابتداي جاده نوش آباد 55570469

آشپزخانه گلستان راوند 55516788

آشپزخانه مطبخ الغدير دروازه دولت 55459265

آشپزخانه مهدي (نقوي) راوند - شهرك قطب 55516045

آشپزخانه نگين كوير بلوار امام رضا 55421136

آشپزخانه هاني خيابان امام خميني (ره) 55236474

آشپزخانه هزار دستان راوند 55515583

آشپزخانه هما خيابان مدرس 55319199

آشپزخانه همشهري فاز 2 ناجي آباد 55425192

آشپزخانه هيوا بلوار شهيد مطهري 55548748

آشپزخانه ياحسين خيابان نطنز - كوچه تشكري 55230210

 

---

این روزها که مراسم گلابگیری بازار گردشگری قمصر و نیاسر را داغ کرده، شاید شما هم در تدارک یک سفر کوتاهی به این شهرها باشید. قبلا از جاذبه های قمصر برایتان گفتیم اما بد نیست این بار سری به نیاسر بزنید که نه تنها یکی از مراکز اصلی گلابگیری کاشان به شمار می رود، بلکه با طبیعت متفاوتی که دارد توانسته است به سرسبزترین مقصدی گردشگری کاشان تبدیل شود.

---

 

نیاسر، در 30 کیلومتری شمال‌غرب کاشان قرار دارد و موقعیت کوهستانی آن در ارتفاعات کرکس باعث شده که بافت پوششی و آب و هوایی متفاوتی از دیگر نقاط کاشان داشته باشد. آنقدر که لطافت هوا و سرسبزی این منطقه خیلی وقت ها نیاسر را پاتوق کاشانی هایی می کند که از گرمای بهار و تابستان به خنکای این شهر پناه می برند. اما این تنها جاذبه نیاسر نیست؛ این شهر کوچک با آثار ارزشمند تاریخی که در گوشه و کنار خود دارد، برای تاریخ دوستان هم حرف های زیادی خواهد داشت.

نیاسر تاریخ خود را مدیون چشمه آبی است که به نام چشمه اسکندریه در میان مردم مشهور شده و سرچشمه آبشار معروف این شهر هم به حساب می آید. بهره مندی این شهر از آب فراوان، آن هم در بخش های خشک و کویری کشور موهبتی بود که زندگی شهری و تاریخ و تمدن را به نیاسر آورد. تا جایی که بعدها، وقتی باستان شناسان این شهر را کند و کاو می کردند، در هر گوشه ای از نیاسر به قبرهای تاریخی می ‌رسیدند که هر کدام شکل و شمایل خاص خود را داشتند و نشان می دادند صاحبان این قبرها در دوره های مختلف و با آداب و رسوم مختلفی دفن شده اند.

دیدنی های نیاسر

اگر گذارتان به نیاسر افتاد می توانید سری هم به غار تاریخی رئیس و لایه کهن زیرین آن بزنید. چهار طاقی (آتشکده) ساسانی، باغ‌های سرسبز، کوچه های قدیمی کاهگلی، باغ و کوشک تالار و... هم از دیدنی های این شهر هستند که می توانند ساعت ها شما را سرگرم کنند.

حمام و آسیاب آبی تاریخی نیاسر هم یادگار به جا مانده از دوران صفوسان است که با شیوه های جالبی کار می کرده است. در این حمام، آب از آبشار به وسیله کول‌های گلی به داخل 8 گوش زیبایی می رفت و از آنجا به داخل حمام هدایت می‌شد. سوخت این حمام هیزم بوده و ورودی هشت ضلعی آن به وسیله دالان‌هایی از بیرون حمام جدا می شد.

آسیاب آبی هم به وسیله آبی که از آبشار به پائین ریخته می‌شد به گردش در می آمد و گندم و جو را برای اهالی منطقه آسیا می کرد.

آتشکده نیاسر

آتشکده نیاسر را اردشیر بابکان ساخت و خیلی ها معتقدند که این اولین معبد و آتشکده‏اى است که سلسله ساسانى بنا کرده است.

معماری این آتشکده به خوبی یک گنبد ساسانى را نشان می دهد که مثل بقیه آتشکده های این عصر بر یک پایه  مربعی شکل سوار است. مصالح به کار رفته در این بنا سنگ و گچ است و به نظر می رسد که گنبد اصلی آتشکده در گذشته فرو ریخته اما بعدهاً بازسازی شد و به شکل گنبدهای دوران اسلامی فرم داده شده است.

چند متر پایین‌تر از این آتشکده چشمه اسکندر را می توانید ببینید که در ادامه به آبشار اسکندر ختم می شود. چشمه‌ای خنک که ماهی‌های کوچک و بزرگ سیاه‌رنگ در آن جست‌وخیز می‌کنند و گفته می‌شود یکی از دلایلی که اردشیر اول نیاسر را برای اقامتش انتخاب می‌کند، وجود همین چشمه  است.

غار ریس

غار ریس را باید در 30 کیلومتری شمال‌غربی کاشان و در پای کوه مرتفعی ببینید. این غار یکی از غارهای مصنوعی ایران به شمار می رود که در گذشته برای انجام اعمال مذهبی ساخته شده است. عده ای از باستان شناسان عمر این غار را به دوره پارتیان نسبت می دهند و معتقدند که چون پارتیان معابد خود را در تاریکی مطلق می‌ساختند،‌ این غار هم در همان دوره به عنوان معبد ساخته شده است.

غار ریس تا مدت زیادی ناشناخته بود و برای همین در هیچ یک از متون و اسناد تاریخی و قدیمی به آن اشاره ای نشده است با این حال اگر این غار را از نزدیک ببینید، تایید می کنید که یک شاهکار باشکوه در دل کوه های کرکس است که بدون تماشای آن سفرتان ناقص می ماند! البته باید بدانید که داخل این غار مسیر خطرناک و پیچ در پیچی است که طی کردن آن بدون راهنما ممکن است به قیمت جانتان تمام شود.

 

 

نیاسر شهری قدیمی است که تمام تاریخ و قدمت خود را مدیون چشمه آبی است که به نام چشمه اسکندریه شناخته می‌شود. آبشار نیاسر هم در واقع زاییده همین چشمه است.

هر ساله از اواسط اردیبهشت، نیاسر به یکی از نقاط دیدنی و توریستی ایران بدل می‌شود. نیاسر یکی از مراکز مهم تولید گل محمدی، گلاب و عرقیات گیاهی در کشور است. چنین ویژگی کم نظیری به سبب قرارگیری در دامنه کوه های کرکس و وجود چشمه پر آب اسکندریه و قنات‌های فراوان آن منطقه است.

زمانی هر جای نیاسر را که می‌کندند به قبر می‌رسیدند و از همین رو انواع تدفین و سنگ قبر را در آنجا می‌توان مشاهده کرد. آداب و رسوم مردم نیاسر هم بسیار جالب است. آنها در عید قربان گاو (زرد) قربانی می‌کنند و خونش را در آب چشمه می‌شویند.

پرونده‌ها:

• آشنایی با جاذبه‌های گردشگری شهر تاریخی کاشان / آشنایی با آتشکده نیاسر / آشنایی با غار ریس / در کوچه‌با‌غ‌های نیاسر / همراه عطر نعنا در کوچه‌های نیاسر /

غار تاریخی رئیس و لایه کهن زیرین آن، چهار طاقی (آتشکده) ساسانی، بافت تاریخی با بناهای عمومی و مسکونی متعدد و گوناگون، باغ‌های گسترده، گلستان‌های زیبا و قرارگیری در دامنه کوه به همراه چشمه اسکندریه و آبشار معروف نیاسر و باغ و کوشک تالار، این شهر را به یکی از شهرهای تاریخی و گردشگری کشور تبدیل کرده است. این شهر همه ساله و به خصوص در فصل بهار و در ایام گلابگیری پذیرای گردشگران و تورهای گردشگری از اقصی نقاط کشور است.

باغ تالار و عمارت کوشک:

باغ تالار ازآثار جالب و دیدنی شهر نیاسر می‌باشد که در ختان کهنسال و بس رفیع آن زبان‌زد خاص و عام می‌باشد. درختان سر به فلک کشیده زیبا و دل انگیز این باغ قدیمی که آب چشمه اسکندریه در میان آن جاریست نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.

عمارت بسیار زیبا و بدیع بنا نهاده که به کوشک تالار معروف است از دیگر دیدنی های این شهر است. این عمارت و بنای تاریخی که رو به ویرانی مرمت شده است.
از دیگر خصوصیات این مکان مشرف بودن آن به تمامی شهر نیاسر و اطراف آن می‌باشد به عبارت دیگر در هر نقطه از نیاسر این امکان قابل رؤیت است.

حمام و آسیاب آبی:

حمام تاریخی و آسیاب آبی از دیگر آثار تاریخی شهر نیاسر هستند که از نظر کارشناسان و تحقیقات به عمل آمده و نوع معماری به کار رفته در این بنا حکایت از آن دارد که این حمام و آسیاب در دورانن صفویه ساخته شده است.

نحوه انتقال آب به داخل حمام نیز جالب و درخور توجه است. آب از آبشار به وسیله کول‌های گلی به داخل 8 گوش زیبایی و از آنجا به داخل حمام هدایت می‌شد و از آنجا به کل حمام انتقال می‌یافت و آب شرب حمام نیز به وسیله کول‌های جداگانه به داخل حمام هدایت می‌شد.

سوخت حمام هیزم بوده و دارای خزان بوده و ورودی هشت ضلع شکل آن به وسیله دالان‌هایی از بیرون حمام جدا شده است.
آسیاب آبی به وسیله آبی که از آبشار به پائین ریخته می‌شده به گردش درآمده است. آب ابتدا در داخل تنوره‌هایی ذخیره و از آنجا بوسیله کول باریکی با فشار به چرخه آسیاب می‌ریزد و سنگ آسیاب را به گردش درمی‌آورد و به این ترتیب گندم و جو را آسیا می‌کند. نوع معماری آسیاب و حمام شبیه هم است.

چشمه و آبشار نیاسر:

چند متر پایین‌تر از آتشکده نیاسر، چشمه آب خنکی به سمت روستا جریان دارد. این چشمه که چشمه اسکندر نام دارد و از قدیمی‌ترین چشمه‌های شناخته شده منطقه به شمار می‌آید.

در ادامه چشمه، آبشار اسکندر نمایان می شود و در قسمت پایین آبشار، دو سنگ آسیاب وجود دارد.

آتشکده نیاسر:

آتشکده نیاسر بوسیله اردشیر بابکان مؤسس سلسله ساسانى ساخته شده و اولین معبد و آتشکده‏اى است که سلسله ساسانى در اوج رواج دین و آئین زرتشتى در ایران بنا کرد.

این بنا نمونه کامل یک گنبد ساسانى است، بر زیربنائى مربع نهاده شده است و بزرگى و عظمتى که در این چهار طاقى به چشم می‌خورد، از تعادل عناصر متشکل و توازن و هماهنگى ترکیب بنا نشأت می‌گیرد.

آتشکده از سنگ‌هایی که با گچ کنار یکدیگر قرار داده شده اند ساخته شده است. سنگ‌های به کار رفته در قسمت‌های پایینی بنا به شکل طبیعی و عادی و سنگ‌های به کار رفته در قوس‌ها و در قسمت‌های فوقانی مربعی شکل و مانند آجرهای بزرگی هستند.

گنبد اصلی آتشکده در گذشته، فرو ریخته اما بعدهاً بازسازی شد و به شکل گنبدهای دوران اسلامی فرم داده شده است.

غار ریس

غار ریس یا نیاسر در 30 کیلومتری شمال‌غربی کاشان در پای کوه نسبتاً مرتفعی از ارتفاعات نیاسر قرار دارد.

این غار یکی از غارهای مصنوعی ایران است که به منظور اهداف مذهبی و انجام مراسم عبادی خاص ساخته شده است. این غار که اهالی نیاسر آن را غار تالار یا رییس نیز می‌نامند به طور کامل توسط بشر ساخته شده و یکی از عجایب آثار باستانی به شمار می‌رود.

این غار تا مدت زیادی ناشناخته بود و برای همین در هیچ یک از متون و اسناد تاریخی و قدیمی به آن اشاره ای نشده است. غار نیاسر یک شاهکار باشکوه در دل کوه های کرکس در شهر زیبای نیاسر از توابع شهرستان کاشان در استان اصفهان قرار دراد.

سیری در احوال و آثار ملامحسن فیض کاشانی

در این متـن میخوانـــیم :

• ولادت و نسب خانوادگی
• دوران کودکی و تحصیلات
• شاگردان معروف فیض
• تالیفات و تصنیفات
• روحیات فیض
• الفت و یگانگی
• آراء و اندیشه های فیض
• فرزندان و وفات

ولادت و نسب خانوادگی

نسب محمد مشهور به ملامحسن و ملقب به فیض در چهاردهم ماه صفر سال 1007 ق در یکی از معروف ترین خاندان علم، عرفان و ادب، که سابقه درخشان آنان به حدود چهار قرن می رسد در کاشان به دنیا آمد. پدرش رضی الدین شاه مرتضی (950 - 1009 ق) فقیه، متکلم، مفسر و ادیب در کاشان حوزه تدریس داشته و از شاگردان ملا فتح الله کاشانی (متوفی 988 ق) و ضیاء الدین محمد رازی (متوفی 1091 ق) بوده است. مادر او زهرا خاتون (متوفی 1071 ق) بانویی عالم و شاعر، دختر ضیاء الدین العرفا رازی (از عالمان بزرگ شهرری) بوده است. جد فیض تاج الدین شاه محمود فرزند ملاعلی کاشانی، عالم و عارفی شاعر از ناموران زمان خویش در کاشان بوده و در آنجا مدفون است.

دوران کودکی و تحصیلات

ملامحسن چهارمین فرزند شاه مرتضی در دو سالگی پدر خود را از دست داد. از آن پس دایی و عمویش تعلیم و تربیت او و دیگر برادرانش را به عهده گرفتند و چون فیض از برادران خود باهوش تر بود مقدمات علوم دینی و بخشهایی از آن را تا سن بلوغ در کاشان نزد عمو و داییش نورالدین محمد مشهور به حکیم و آخوند نورا (متوفی 1048 ق) فرا گرفت. بیست ساله بود که با برادر بزرگش عبدالغفور برای ادامه تحصیل به اصفهان که در آن روزگار پایتخت کشور و مرکز تجمع علمای بزرگ و اساتید ماهر در رشته های مختلف علوم اسلامی بود، رهسپار گردید و از این موقعیت مناسب که در هیچ یک از شهرهای ایران و دیگر ممالک اسلامی یافت نمی شد بیشترین بهره ها و استفاده های علمی را برد. مشهورترین استادان و ناموران اجازه اجتهاد و نقل روایت فیض در اصفهان، ملا محمد تقی مجلسی (متوفی 1070 ق)، شیخ بهایی (متوفی 1031 ق)، در علوم فقه و حدیث و تفسیر و میرداماد (متوفی 1040 ق) میرفندرسکی (متوفی 1050 ق) و ملاصدرا (متوفی 1050 ق) در فلسفه، عرفان و کلام بوده اند.
پس از آن ملا محسن با شنیدن خبر ورود سید ماجد بحرانی (متوفی 1028 ق) به شیراز، از اصفهان به آنجا رفت و مدت دو سال نزد ایشان به تکمیل علم حدیث و روایت پرداخت و از او نیز اجازه نقل روایت گرفت و به اصفهان بازگشت و بار دیگر در حلقه درس و بحث شیخ بهایی حاضر شد و استفاده های شایان برد. در این سالها که فیض از تقلید مستغنی و برای حج مستطیع شده بود عازم بیت الله الحرام گردید و در آنجا به ملاقات شیخ محمد فرزند حسن فرزند زین الدین عاملی (متوفی 1030 ق) رفت و از آن بزرگوار پس از استفاده های علمی، اجازه روایت و نقل حدیث دریافت کرد.
در موقعیتی که ملاصدرا دوره ریاضت و علم باطنی را شروع کرده بود ملا محسن و ملا عبدالرزاق لاهیجی به سویش شتافته، مدت هشت سال مونس تنهایی او بودند و در مصاحبتهای شبانه روزی با استاد استفاده کامل معنوی می بردند. در این دوران (1040 - 1029 ق) ملاصدرا دو دختر فاضل و عالم خود را به دو شاگردش ملا محسن و ملا عبدالرزاق تزویج کرد و آن دو شاگرد و داماد را به «فیض» و «فیاض» لقب داد. در همین زمان از سوی حاکم شیراز از ملاصدرا تقاضای مراجعت به شیراز شد. او این دعوت را پذیرفت. فیض نیز همراه استاد و پدر همسرش به شیراز رفت و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. بعد از این مدت او به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم، تبلیغ و ترویج و تالیف و تصنیف مشغول گردید و گاه در قمصر و کاشان با جمعی از دوستان نماز جمعه اقامه نمود.

شاگردان معروف فیض

ملا محسن شاگردان فراوانی داشت. آنان علاوه بر استفاده های علمی و معنوی از او به کسب اجازه های اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند معروفترین شاگردان ایشان عبارتند از: محمد مشهور به علم الهدی (1029 - 1115 ق): فرزند فیض که از دوران کودکی تا پایان عمر نزد پدر حضور داشته و تالیف و تصنیف کتاب و رساله ها با او همکاری می کرده است. علم الهدی از پدر چندین اجازه مختصر و طولانی دریافت نموده و خود او دارای آثار علمی فراوان می باشد.
احمد مشهور به معین الدین (1056 - 1107 ق): فرزند دیگر فیض که او نیز در فقه و حدیث متبحر و دارای تالیفاتی بوده است. محمد مومن فرزند عبدالغفور (برادر فیض): از فقیهان و مدرسان عصر خود که در یکی از شهرهای مازندران به تعلیم و تدریس طلاب و محصلان علوم دینی اشتغال داشته است.
شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض و دو فرزند او به نامهای محمد هادی و نورالدین محمد که هر سه از فاضلان عصر خود و دارای کتاب و رساله های متعدد بوده اند.
ضیاء الدین محمد: او فرزند حکیم نورالدین دایی فیض (متوفی 1047 ق) است که عالمی حکیم و عارفی دانشمند و شاعر بوده است.
ملا شاه فضل الله و ملا علامی: خواهر زادگان فیض و فرزندان ملا محمد شریف. این دو در علوم عقلی و نقلی صاحبنظر بودند و شاه فضل الله حدود چهل تالیف در موضوعات فقه، تفسیر و کلام داشته است.
ملا محمد باقر مجلسی (1037 - 1111 ق) مولف بحارالانوار. سید نعمت الله جزایری (متوفی 1112 ق). قاضی سعید قمی (متوفای 1103 ق). ملا محمد صادق خضری - شمس الدین محمد قمی - شیخ محمد محسن عرفان شیرازی و...

تالیفات و تصنیفات

فیض کاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تالیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی 65 سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تالیف کرد. خدمت پر ارج ایشان در این آثار نسبت به ترویج مذهب شیعه با خدمات و زحمات مردان زیادی از عالمان دینی برابری می کند. فیض در فهرست های متعددی که خود نگاشته تعداد تالیفات و تصنیفات را تا هشتاد جلد ذکر کرده و فرزندش علم الهدی تعداد آثار او را یکصد و سی جلد نام برده است. اما برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد کتابها و رساله های فیض قریب به یکصد و چهل مجلد بالغ می گردد که اکثر آنها به زیور طبع آراسته شده است در اینجا به چند تالیف مهم فیض که در علوم مختلف نگاشته شده اشاره می کنیم:
الف - در تفسیر قرآن:
1- تفسیر صافی: از کتب معتبر در تفسیر قرآن است. فیض این تفسیر را در سال 1075 ق با مطالعه اکثر تفاسیر قرآن (از سنی و شیعه) نوشته و در ضمن بیان آیات، روایات معتبر و مستند شیعه را گردآورده است.
2- تفسیر اصفی: این تفسیر تلخیص صافی است که در سال 1077 ق نوشته شده است.
3. تفسیر مصفی: برگزیده مطالب تفسیری «تفسیر اصفی» می باشد.
ب - درحدیث و روایت:
.1. الوافی: محدث کاشانی برای نوشتن کتاب وافی چهار کتاب معتبر حدیث شیعه (کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه) را در سال (1068 ق) تنقیح و با حذف احادیث مکرر، آن را یکجا در اجزای متعدد جمع کرده و پس از آن فرزندش علم الهدی با نوشتن و افرودن یک جزء که شامل معرفی رجال حدیث، کشف رموز و... بوده آن را تکمیل کرده است. هم اکنون کتاب «الوافی» در مجلدات متعدد چاپ گردیده است.
2. الشافی: منتخبی از احادیث «الوافی» است که در سال (1082 ق) نگاشته شده است.
3. النوادر: مجموعه احادیث نقل نشده در کتب معتبر را گردآورده است.
4. المحجه البیضاء: فیض در سال 1046 ق کتاب احیاء العلوم غزالی را تنقیح و تصحیح کرد و با استفاده از احادیث و روایات معتبر شیعه آن را شرح و تکمیل و به نام «الحقایق» ارائه کرد.
5. مفاتیح الشرایع: از کتب روایی فقهی و استدلالی فیض است که در سال 1042 ق نگاشته شده این کتاب در بردارنده همه ابواب فقه است. فیض با عنایت شدید به کتاب و سنت معصومین (ع) و گریز از به کارگیری دلایل عقلی و اجتهاد به رای، راه نوی فرا روی پژوهشگران در علم فقه قرار داده است. این کتاب از آغاز تالیف مورد توجه مجتهدان و محدثان بوده و تاکنون چهارده شرح و چندین حاشیه بر آن کتاب نگاشته شده که از جمله آنها شرح آقا محمد باقر بهبهانی (بزرگ مجتهد قرن دوازدهم) شایان ذکر است.
ج – در کلام و عرفان:
از کتب کلامی و عرفانی حکیم و عارف کاشانی کتاب «اصول المعارف» در چند جلد (تالیف سال 1046 ق)، «اصول العقائد» (1036 ق)، رساله های «علم الیقین» و، «الحق الیقین»، «عین الیقین»، «الحق المبین» و «الجبر و الاختیار» و... می باشند.
د – در اخلاق و ادب:
در موضوع اخلاق و ادب کتاب و رساله های متعددی به زبان فارسی و عربی نگاشته است. از آنها «ضیاء القلب» (تالیف در سال 1057 ق)، «الفت نامه» و «زاد السالک» (بین سالهای 1040 - 1030 ق)، «شرح الصدر» (1065 ق)، «راه صواب»، «گلزار قدس»، «آب زلال»، «دهر آشوب»، «شوق الجمال»، «شوق المهدی»، «شوق العشق» و دیوان قصائد و غزلیات و مثنویات می باشند.

روحیات فیض

از مطالعه و سیر در کتابهای و رساله های اخلاقی، عرفانی و شرح حالهای که به قلم خود فیض یا شاگردان و دیگر علما نوشته اند این گونه دریافت می شود که فیض به دلیل کثرت تالیفات و تصنیفات و تنوع آنها عالم و دانشمندی پر کار و جامع در علوم و فنون بوده و سالهای متمادی به امر تعلیم و تعلم و افاضه اشتغال داشته است. او دارای منشی عالی و نظراتی بلند و از عناوین و القاب گریزان بوده و از به دست آوردن شهرت و قدرت با وجود امکانات خودداری می کرده است. وی گوشه گیری و انزوا را برای کسب علم باطنی و دانش و تفکر مفید، بر همه چیز ترجیح داده است. از رفتن به مهمانی و مجالست با اصحاب و انصار دیوان (حکومت) فاصله می گرفته و در جستجوی اهل کمال و کاوشهای علمی مسافرتهای زیاد کرده است.فیض در بیان آراء و نظریات خود صریح بوده و از ریاء و تظاهر و تملق پرهیز می کرده و نارضایتی خود را از هر گونه بی بند باری، تظاهرات صوفیانه، تقدس خشک، عالم نماهای دنیاپرست ابراز می نموده است.در راه اعتلای کلمه حق و عقاید راستین شیعه هیچ تراسی و هراسی به خود راه نداده و آرزوی او این بوده است که مسلمانان همه سرزمینها بدور از تفرقه و پراکندگی همزیستی داشته باشند. این حکیم فرزانه خود را مقلد حدیث و قرآن و تابع اهل بیت (ع) معرفی کرده و می گوید:
من هر چه خوانده ام از یاد من برفت *** الا حدیث دوست که تکرار می کنم
در سرودن اشعار مختلف به زبان فارسی و عربی توانا و این فن را فرع بر علوم و دانستنی های دیگر خود شمرده و به تبعیت از اساتید خود ملاصدرا، میرداماد و شیخ بهایی که نیکو شعر می سرودند رباعیات، غزلیات، قصاید و مثنوی هایی دارد که در چند کتاب و رساله گردآوری شده است. در اینجا به یکی از اشعار معروف فیض و به نمونه ای از نثر او اشاره می کنیم:

الفت و یگانگی

بیا تا مونس هم، یار هم، غمخوار هم باشیم *** انیس جان غم فرسوده بیمار هم باشیم
شب آید شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم *** شود چون روز دست و پای هم در کار هم باشیم
دوای هم، شفای هم، برای هم، فدای هم *** دل هم، جان هم، جانان هم، دلدار هم باشیم
به هم یکتن شویم و یکدل و یکرنگ و یک پیشه *** سری در کار هم آریم و دوش بار هم باشیم
جدایی را نباشد زهره ای تا در میان آید *** به هم آریم سر، بر گرد هم، پر کار هم باشیم
حیات یکدیگر باشیم و بهر یکدگر می ریم *** گهی خندان زهم گه خسته و افکار هم باشیم
به وقت هوشیاری عقل کل گردیم به هم *** چو وقت مستی آید ساغر سرشار هم باشیم
شویم از نغمه سازی عندلیبی غم سرای هم *** به رنگ و بوی یکدیگر شده گلزار هم باشیم
به جمعیت پناه آریم از باد پریشانی *** اگر غفلت کند آهنگ ما هشیار هم باشیم

آراء و اندیشه های فیض

در لا به لای نوشته ها و گفته های فیض نظرات و آراء ویژه ای در مسائل فقهی، فلسفی و کلامی به چشم می خورد که گویای شخصیت واقعی اوست و نیز از این آثار به سیر تطور افکار و اندیشه های او و زمانش پی می بریم. ایشان در تمامی ابواب فقه چنانچه از کتاب فقهی روایی او مفاتیح الشرایع استفاده می شود نظراتی خاص دارد. یکی از فتاوا و نظریات مهم فیض ‍ که در موضوع غنا و شهرت دارد بدین شرح است. فیض به استناد روایاتی معتبر غنا و (آواز خوانی) را در مجالس عروسی جایز و همچنین در رساله «مشواق» خود غنا و خواندن اشعار دینی و اخلاقی را به صورت خوش برای ترویج روح مومنان جایز دانسته است. اما در همه آثار او با بیانی روشن مردم را از هر گونه استفاده باطل از غنا و لهو و لعب بر حذر داشته و گفته است: در عصر حکومت اسلامی اموی و عباسیان که با ائمه طاهرین (ع) هم عصر بوده اند غنا به گونه مبتذل در درباریان رواج داشت به طوری که زنان مغنیده در مجالس خلفا و وزرا در میان رجال به لهو و لعب مشغول بودند و بدون شک این نوع غنا نمی توانسته است مورد قبول پیشوایان بر حق امامیه باشد.

فرزندان و وفات

فیض کاشانی از همسر و دختر فاضل و عالم خود (متوفی 1097 ق) دارای شش فرزند بوده است.
1. علیه بانو (1031 - 1079 ق) فاضل و شاعر
2. علامه محمد علم الهدی (1039 - 1115 ق) متولد قم و ساکن و مدفون در کاشان است. عالمی فقیه و محدث و متکلی است که از نسل او تا کنون عالمانی ادیب و فقیه در شهرهای کاشان، قم، تهران، کرمانشاه و شیراز برخاسته اند.
3. سکینه بانو که کنیه اش ام البر بوده و سال تولدش 1042 ق. ذکر شده است.
4. ابو حامد محمد ملقب به نورالهدی متولد 1047 ق، عالم و شاعر و مدفون در کاشان است.
5. ام سلمه (متولد 1053 ق.) زاهد و حافظ قرآن بوده است.
6. ابوعلی معین الدین احمد (1056 - 1107 ق) فقیه و محدث که مدفون در کاشان است. ملا محسن فیض در 84 سالگی در کاشان بدرود حیات گفت و در قبرستانی که در زمان حیاتش زمین آن را خریداری و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد. بر طبق وصیت ایشان، بر روی قبر وی سقف و سایبان ساخته نشده است ولی اهالی مسلمان آن دیار، هر صبح جمعه به «قبرستان فیض» رفته، با قرائت فاتحه و توسل به او، روح ملکوتیش استمداد می کنند.

منـابـع

نام اصلی     کمال‌الدین علی محتشم کاشانی
زادروز     ۹۰۵ هجری قمری
۱۵۲۸ میلادی
کاشان
پدر و مادر     خواجه میراحمد
مرگ     ربیع‌الاول ۹۹۶
۱۵۸۸
کاشان
ملیت     ایرانی
جایگاه خاکسپاری     محله محتشم کاشان
در زمان حکومت     شاه طهماسب یکم صفوی
لقب     شمس الشعرای کاشانی
پیشه     شاعر
سبک نوشتاری     مرثیه سرایی
دلیل سرشناسی     ترکیب‌بند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است»

مُحتَشَم کاشانی (۹۰۵ ه.ق در کاشان - ۹۹۶ ه.ق در کاشان) شاعر پارسی‌گوی سدهٔ دهم هجری و هم‌دوره با پادشاهی شاه طهماسب یکم صفوی بود. شغل اصلی محتشم بزازی و شَعربافی بود و تمام عمر خود را در کاشان زیست.

محتشم از پیروان مکتب وقوع و از مهمترین شاعران مرثیه‌سرای شیعه است. ترکیب‌بند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» معروف‌ترین مرثیه برای کشتگان واقعه کربلا در ادبیات فارسی است.

زندگی‌نامه
کمال‌الدین علی محتشم کاشانی دارای لقب شمس الشعرای کاشانی شاعر ایرانی در آغاز سده ده هجری و هم دوره با پادشاهی شاه طهماسب صفوی در کاشان زاده شد، بیشتر دوران‌زندگی خود را در این شهر گذراند و در همین شهر هم در ربیع‌الاول سال ۹۹۶ هجری درگذشت و محل دفن او بعدها مورداحترام مردم قرار گرفت. نام پدرش خواجه میراحمد بود. کمال الدین در نوجوانی به مطالعه علوم دینی و ادبی‌معمول زمان خود پرداخت و اشعار شعرای قدیمی ایران را به دقت مورد بررسی قرارداد. شعرهای او درباره رنج و درد امامان شیعه است

نام‌آورترین شاعر مدیحه‌سرای شیعه
مطلع «باز این چه شورش است...» که از محتشم کاشانی نراقی است در میان هواداران شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد.
شاعران بسیاری پس از محتشم تا کنون از ترکیب‌بند یادشده در شعرها و نوحه‌هایشان سود برده‌اند.
او فنون شاعری را از صدقی استرآبادی (ساکن کاشان) فرا گرفت و خود شاگردانی مانند تقی‌الدین محمد حسینی صاحب «خلاصه‌الشعار»، صرفی ساوجی، وحشتی جوشقانی و حسرتی کاشانی را پرورش داد.
وی با سرودن دوازده بند در مرثیه شهدای کربلا که بند اول ترکیب بند وی با بیت «باز این چه شورش است که در خلق عالم است؟ / باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است ؟» آغاز می‌شود، مقام والایی در مرثیه سرایی کسب کرد.
وی در جوانی به دربار شاه طهماسب صفوی راه یافت و به مناسبت قصیده و غزلهای زیبایش مورد لطف شاه قرار گرفت؛ محتشم پس از مدتی در زمره شعرای معروف عصرخود جای گرفت ولی نظر به معتقدات دینی خود و احساسات شیعی دربار شاهان صفوی که در صدد تقویت این مذهب (در مقابل مذاهب اهل سنت) بودند به سرایش اشعارمذهبی و مصائب اهل بیت که در نوع خود تازه و بی بدیل بود پرداخت. محتشم پس از چندی به یکی از بزرگ‌ترین شعرای ایران در سبک اشعار مذهبی و مصائب ائمه اطهارشیعه بدل گشت و اشعارش در سرتاسر ایران معروفیت خاصی یافت، بطوری که می‌توان وی را معروف‌ترین شاعر مرثیه گوی ایران دانست که برای اولین بار سبک جدیدی درسرودن اشعار مذهبی به وجود آورد. اولین اشعار مذهبی محتشم در سوگ غم مرگ برادرش بود که ابیات زیبائی در غم هجر او سرود و پس از آن به سرایش مرثیه‌هایی در واقعه جانسوز کربلا، عاشورای حسینی و مصیبت نامه‌های مختلف پرداخت(کتاب تاریخ ادبیات)

آرامگاه محتشم

محتشم در کاشان درگذشت و آرامگاه وی در این شهر - واقع در محله محتشم - زیارتگاه عموم است.

آثار محتشم
مجموعهٔ آثار این شاعر بزرگ عصر صفوی، پس از مرگ او، توسط یکی از شاگردانش در هفت کتاب جمع شد، که مشتمل بر غزلیات، قصاید، قطعات، رباعیات، مثنویات، و ترکیب‌بندهای وی می‌باشد.
آثار منظوم
صبائیه(کودکی شاعر)
شبائیه(جوانی شاعر)
شیبیه(پیری شاعر)
ماده تاریخ ها
معمیات

آثار منثور
جلالیه
نقل عشاق
بند آغازین از ترکیب‌بند ویژه و پرهوادار محتشم:

باز این چه شورش است؟ که در خلق عالم است         باز این چه نوحه وچه عزا وچه ماتم است؟
باز این چه رستخیز عظیم است؟ کز زمین         بی نفخ صور، خاسته تا عرش اعظم است
این صبح تیره باز دمید از کجا؟ کزو         کار جهان وخلق جهان جمله درهم است
گویا، طلوع می‌کند از مغرب آفتاب         کآشوب در تمامی ذرات عالم است
گر خوانمش قیامت دنیا، بعید نیست         این رستخیز عام، که نامش محرم است
در بارگاه قدس که جای ملال نیست         سرهای قدسیان همه بر زانوی غم است
جن وملک بر آدمیان نوحه می‌کنند         گویا، عزای اشرف اولاد آدم است
خورشید آسمان وزمین، نور مشرقین         پروردهٔ کنار رسول خدا، حسین

نظرها درباره محتشم
جابر عناصری در باره محتشم کاشانی می‌گوید: محتشم کاشانی پدر مرثیه‌سرایی عاشورایی است. وی می‌افزاید: این شاعر فرهیخته بهترین منظومه نمایشی به یادگار گذاشت و با زبان شعر فرهنگ عاشورا را در بین مردم به ویژه مداحان اهل بیت رواج داد. عناصری می‌افزاید: شهرت و آوازه بی‌نظیر محتشم کاشانی در ادبیات موجب شد تا شاعران نام‌آوری به پیروی از سبک او اهتمام ورزند، اما تاکنون ادبیات ایران در مرثیه‌سرایی، شاعری همچون محتشم به خود ندیده‌است.
عباس مشفق کاشانی نیز بر این عقیده‌است که پاکی، اعتقاد و استواری و محبت محتشم کاشانی به‌اهل بیت علیه‌السلام باعث شد که برخی پادشاهان صفوی از جمله شاه طهماسب به اشعار مذهبی روی آورند.
وی می‌افزاید: ترکیب‌بند معروف این شاعر پرآوازهٔ مرثیه‌سرای ایران در رثای حسین و کشته‌شدگان کربلا در بین تشیع و به‌ویژه فارسی زبانان زبانزد شد و توجه بسیاری از شاعران را به‌خود جلب کرد.
محتشم کاشانی اشعار و حکایاتی به نظم و نثر در باب شاهدبازی دارد که در رساله جلالیه جمع آوری شده و از ۶۴ غزل و شأن نزول هر غزل و شرح اشعار به نثر تشکیل می‌شود. سیروس شمیسا آن را نشانه شاهدبازی او و درباره شاطر جلال معشوق مذکر وی دانسته اما محمدرضا ترکی معتقد است آن اشعار تخیلی است و محتشم «رساله جلالیه» را همچون «نُقل عشاق» که به عشق مرد و زن می‌پردازد، به سفارش متمولان زمانه سروده‌است و حکایت روحیات وی نیست.

منبع:سایت فرهنگی مذهبی یارگمنام ، ویکی پدیا

خواب مقبل کاشانی درباره محتشم کاشانی

یکی دیگر از شعرای نامی که در رثای اهلبیت مرثیه سرایی می کرد مقبل کاشانی بود .

مقبل کاشانی نقل میکند روزی از کنار خانه ای عبور میکردم که دیدم بر سر درآن خانه پارچه ای مشکی نصب شده وبه روی آن نام زیبای امام حسین (ع) می باشد که در آن خانه مجلس عزایی برپا شده بود. من هم همچون بقیه مردم به داخل روضه ابی عبدا... وارد شدم وبسیار گریه کردم سپس به خانه برگشتم وبه خواب رفتم .

در عالم خواب دیدم که به سفر کربلامشرف شده ام . تعداد زوار امام حسین (ع) زیاد بود سئوال کردم این همه زائر از کجا آمده اند ؟ شخصی جواب داد اینها 124 هزار پیامبر خدا هستند که برای زیارت آقا آمده اند. در صحن اصلی حرم منبری گذاشته بودند که یک آقای بلند مرتبه ای به آن تکیه کرده بود واز حرمت واحترام خاصی برخوردار بود . سئوال کردم ایشان کیستند؟ درجواب گفتند پیامبر خاتم حضرت محمد(ص) هستند . ناگهان دیدم پیغمبر خاتم صدا زدند بگویید محتشم کاشانی بیاید. مقبل می گوید من در خواب گفتم محتشم خوشا به حالت که پیغمبر تو را دربین انبیاء صدا میکند. محتشم نزد رسول الله آمد وعرض سلام وادای احترام نمود. پیغمبر گفت : محتشم برو به بالای منبر پله پنجم بایست واز آن اشعاری که برای حسینم گفتی برایم بخوان.

مقبل می گوید : من در عالم خواب گفتم که الان محتشم چه شعری می خواند و پیغمبر چه میکند که دیدم این شعر را خواند:

(( از آب هم مضائقه کردند کوفیان            خوش داشتند حرمت مهمان کربلا

بودنددیو و دشت همه سیراب ومیمکید     خاتم ز قحط آب سلیمان کربلا ))

ناگهان صدای گریه تمام انبیاء بلند شد که دیدم ناگهان در باز شد وملی نزد رسول الله آمد وگفت : آقا بگویید محتشم دیگر شعر نخواند حضرت جواب دادند چرا شعر نخواند محتشمم آن ملک گفت : زیرا فاطمه غش کرده است.

چگونگی گفتن شعر بازاین چه شورش است

محتشم کاشانی برادری داشت که به ایشان بسیار علاقه خاصی داشتند ولی براثر قضا وتقدیر الهی ایشان دارفانی را وداع گفته وبه جوار حضرت حق می رود. محتشم کاشانی بسیار در این عزا گریه کرد وبه نوحه سرایی برای برادر مرحوم خود پرداخت . یک شب در عالم خواب پیغمبر خاتم (ص) را در عالم خواب زیارت میکند. پیامبر (ص) به محتشم میگوید : ای محتشم کاشانی چرا در فراق برادر خود گریه ومرثیه سرایی می کنی تو که طبع شعر خوبی داری برخیز وبرای فرزند من حسین شعر بگو. محتشم می گوید: آقا من تا بحال برای اهلبیت شعری نگفته ام حضرت ادامه می دهد برخیز بنویس :

بازاین چه شورش است که درخلق عالم است

باز این چه نوحه و چه عزا وچه ماتم است

 

 

 

اما، محتشم کاشانی، در روزگار شهرت خویش، با شاعرانی همچون وحشی بافقی، حالی گیلانی، حیرتی تونی و … مکاتبه و مشاعره داشته است و باری، وحشی بافقی را هجو گفته است. محتشم، شاه طهماسب صفوی، اسماعیل میرزا ( شاه اسماعیل  دوم) و محمد خدابنده صفوی و خواهر او پریخان خانم ( شاهزاده پر اقتدار صفوی) را ستایش کرده است. اما شاه طهماسب، باری، به پیغام از محتشم خواسته است تا امامان شیعه و پیشوایان دین را مدح گوید و محتشم کاشانی، این پیام را به گوش جان شنیده و ترکیب بند معروف خویش را در سوگ امام حسین(ع) و دیگر شهیدان کربلا سروده است و اگرچه گفته اند که آن را به پیروی از هفت بند مولانا حسن کاشی سروده است، اما، این پدیده ادبی که محتشم از خود بروز داده است، از مقوله هنر ظهوری است.

تیمچه امین الدوله مربوط به دوره قاجار است و در بازار بزرگ کاشان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۱۰۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است . تیمچه امین الدوله که در یکی از نقاط مرکزی بازار واقع شده است،از آثار دوران قاجاریه است که به دستور یکی از رجال نامدار قاجار به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم در اواخر قرن سیزدهم قمری بنا شده است.تیمچه امین الدوله ،بنایی با شکوه در سه طبقه است که طول و عرض زیادی نیز دارد.ارتفای گنبد آن نیز قابل توجه است.این تیمچه همه ساله محل برگزاری مجالس و هیات های مذهبی است . یکی از جالب ترین بناهای داخلی بازار میباشد که توسط فرخ خان غفاری(امین الدوله) ساخته شد و معماری آن از سال ۱۲۸۰ الی ۱۲۸۵ توسط استاد علی مریم صورت گرفت. واژه “تیم” به معنی کاروانسرا بوده است، چنان که ناصرخسرو در سفرنامه خود از اینواژه استفاده کرده است و تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. امادر دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می‌گویند . مانندتیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی تیمچه‌ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها،فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتابپدید می‌آورد. به همین سبب فضای تیمچه‌ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظاقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی‌شده است. دردوره قاجاریه طرح‌های متنوعی از ترکیب تیمچه و کاروانسرا پدید آمد، سراچه و تیمچهامیر در تبریز و سرا و تیمچه حاج رضا در قزوین از نمونه‌های این نوع بناها هستند.

کاروانسرای امین الدوله در میانه بازار تاریخی کاشان در دوره قاجار به همت فرخ خان امین الدوله غفاری بنا شده و هنرها و فنون به کار رفته در آن به گونه ای است که می توان آنرا یکی از شاخص ترین بناهای معماری ایرانی به شمار آورد.تزئينات هندسي سقف كاروانسرا كه بوسيله مقرنس كاري با آجر و كاشي بعمل آمده و به سبك خاص ايراني طاق بندي شده بواسطه نمايش هندسه دقيق و طرح دلپسندش ، منظره بسيار جالب و مطبوع و بلكه بي نهايت زيبايي را بدان بخشيده است.این کاروانسرا دارای یک فضای میانی وسیع است که حجراتی در پیرامون آن در سه طبقه زیرزمین،همکف و سقف این بخش به صورت گچ بری و دهانه ای بزرگ بنا شده و در زیر آن یک لایه یزدی بندی بسیار منحصر بفرد و نفیس با آجر و کاشی اجرا شده است.این پوشش یزدی بندی زیر سقف را به یکی از زیباترین و ارزشمندترین پوششها در معماری ایرانی اسلامی در کل جهان تبدیل نموده است.اين كاروانسرا بوسيله دو درب بزرگ چوبي به بازار مربوط مي گردد ، يك در از چهار سو به صحن كوچك هشت ضلعي و ديگري به صحن بزرگ مربع مستطيل شكل جنوبي ، و در حقيقت در مجموعه آنها سراي واحدي بوجود آمده كه به عقيده كارشناسان فني ، يكي از بهترين شاهكارهاي برازنده معماري اصيل ايران در نيمه دوم قرن سيزدهم هجري و نماينده فنون گوناگون اين هنر به شمار مي رود .