خانه تاج در خیابان علوی شهر کاشان قرار دارد و یکی از بناهای گودال باغچه‌ای اصیل مردم این شهر در دوران قاجاریه با حدود دو قرن قدمت است

خانه تاریخی تاج که اکنون با عنوان خانه هنرمندان از آن کاربری فرهنگی می‌شود دارای 700 مترمربع عرصه و 800 مترمربع اعیانی و برخوردار از معماری ارزشمند بومی از نمونه خانه‌های عام مردم کاشان در آن دوره است.

خانه تاج در 3 طبقه همکف، گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای 2 باب حیاط بیرونی و اندرونی و 13 باب اطاق پنج دری و سه دری و تک دری است.

حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریک پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است. حیاط بیرونی دارای یک باب مطبخ و سرداب کوچک می باشد که سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراکی در تابستان گرم این دیار.

ایوان پیشکم بوسیله 3 باب درب میوجی توپر (فاقد شیشه)، حرمت قسمت بیرونی (خاص مراجعات) را از اندرونی که مخصوص زندگی کدبانو و اهل و عیال در خانه است را حفظ می نماید که این موضوع ماهیت فرهنگ و تمدن اسلامی را تعریف می‌نماید.

درونگرایی، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگی، ظرافت و در عین حال قداست و نجابت در این خانه نشانی از معماری اصیل کاشان و هویت تاریخی مردم این دیار است.

حیاط اندرونی و شارم های اطراف گودال باغچه و مهتابی مقابل با غرفه های مجاور شارم بوسیله راه پله ای باریک ما را به پائین خانه هدایت می‌کند.

باغچه‌ها و آب نمای مرکزی گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زیر زمین به سرداب و پس سرداب منتقل می‌نماید.

بادگیر مرتفع بام هوای گرم و خشک و سوزان تابستان را بوسیله وزش باد گرفته و از پره های داخل بادگیر به کانال‌های مرطوب اطراف سرداب منتقل کرده و پس از خنک شدن از طریق شبکه‌های جعفری به داخل زیر زمین هدایت می‌کند و باعث اختلاف دمای بین پانزده تا بیست درجه سانتیگراد با سطح کوچه می‌شود.

خانه تاج به صورت متروکه و مخروبه در مرداد ماه سال 1383 توسط معمار مرمت بناهای تاریخی کاشان سید اکبر حلی خریداری و مرمت و بازسازی شد.

خانه تاج با شماره 9028 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

خانه تاج؛ زیبای کوچک کاشان

کاشان شهر خانه های زیبا است. خانه هایی که با معماری اصیل ایرانی شان، ظرافت و هنر را به شهر تاریخی و کویری کاشان هدیه داده اند. اگر گذارتان به این شهر افتاد، سری هم به خانه تاج بزنید که لقب زیبای کوچک را با خود دارد. خانه ای کوچک که این روزها تبدیل به خانه هنرمندان کاشان شده است.

این بنا یكی از خانه های گودال باغچه ای اصیل كاشان است که حدود دو قرن قدمت دارد و در دوران قاجاریه ساخته شده. خانه تاج در بافت تاریخی شهر و محور توریستی خیابان علوی قرار گرفته و در بند بند آن می توانید اصالت هویت، نجابت و سادگی  را ببینید.

بخش های مختلف بنا خانه تاج با 700 متر مربع عرصه و 800 متر مربع عیانی در سه طبقه همكف گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای دو باب حیاط بیرونی و اندرونی و سیزده باب اطاق پنج دری و سه دری و تك دری است.

 حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریك پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است.

بخش بیرونی خانه به صورت چهار طرف ساخت و اندرونی آن دو طرف ساخت میباشد. از فضاهای اصلی معماری خانه تاج می توان از چهار سرداب بیرونی، دو سرداب اند رونی، یک بادگیر، شاه نشین، مهتابی، پنج دری، هشتی ورودی، شارم (که دور تا دور باغچهْ طبقه میانی قرار دارد) و بهار خواب ها نام برد.

نکته جالب توجه در این خانه این است که ایوان اصلی آن فضای مشترک حیاط اندرونی و حیاط بیرونی است و از یک سو به شمال و از سوی دیگر به جنوب راه داشته و هم به صورت تابستانی و هم زمستانی عمل می کند.

حیاط بیرونی دارای یك باب مطبخ و سرداب كوچك می باشد كه سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراكی در تابستان گرم این دیار.

ایوان پیشكم به وسیله سه باب درب میوجی توپر (فاقد شیشه)، حرمت قسمت بیرونی (خاص مراجعات) را از اندرونی كه مخصوص زندگی كدبانو و اهل و عیال در خانه است را حفظ می نماید كه این موضوع ماهیت فرهنگ و تمدن اسلامی را تعریف می نماید. درونگرایی، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگی، ظرافت و در عین حال قداست و نجابت در این خانه نشانی از معماری اصیل كاشان و هویت تاریخی مردم این دیار است.

حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریک پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است. حیاط بیرونی دارای یک باب مطبخ و سرداب کوچک می باشد که سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراکی در تابستان گرم این دیار.

حیاط اندرونی و شارم های اطراف گودال باغچه و مهتابی مقابل با غرفه های مجاور شارم بوسیله راه پله ای باریك ما را به پائین خانه هدایت می كند. باغچه ها و آب نمای مركزی گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زیر زمین به سرداب و پس سرداب منتقل می کند.

بادگیر مرتفع بام هوای گرم و خشك و سوزان تابستان را به وسیله وزش باد گرفته و از پره های داخل بادگیر به كانال های مرطوب اطراف سرداب منتقل كرده و پس از خنك شدن از طریق شبكه های جعفری به داخل زیر زمین هدایت می كند و باعث اختلاف دمای بین پانزده تا بیست درجه سانتیگراد با سطح كوچه می شود.

خانه تاج به صورت متروكه و مخروبه در مرداد ماه سال 1383 توسط معمار مرمت بناهای تاریخی كاشان «حاج سید اكبر حلی» خریداری شد و مرمت و بازسازی آن تا اسفند ماه 1384 با هزینه شخصی ایشان به طول انجامید و در بیست و پنجم اسفند ماه همان سال با اهداف ذیل و به منظور ایجاد فضایی مناسب برای گفتگو، تبادل نظر، همدلی، انسجام و هماهنگی بیشتر بین هنرمندان، طی مراسمی با شكوه با حضور جمع كثیری از هنرمندان و هنر دوستان و مسئولین تحت عنوان موزه مردم شناسی و خانه هنرمندان كاشان افتتاح شد. بد نیست بدانید که خانه تاج با شماره 9028 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.