تپه های باستانی 7500ساله سیلک کاشان اثر ماندگار فرهنگ و تمدن ایرانی
کاشان – خبرگزاری مهر: کاشان از قدیم ترین آثار تمدن قوم ایرانی، مهد تمدن در فلات مرکزی ایران، شهر تمدن های مدفون شده در دل تپه های سیلک، سرزمین معماری های بی بدیل، بناهای چشم نواز و روح افزا، خاستگاه اندیشمندان، سخنواران و دانشمندان نامی ایران اسلامی است.به گزارش خبرنگار مهر، شهری که با قدمت هشت هزار ساله خود ریشه در تاریخ با عظمت ایران دارد، دیاری با بیش از 7 هزار سال تمدن و فرهنگی آرمیده بر دامان کویر با مردمانی مومن، فهیم و فداکار، مردمی که وفاداری و جان نثاری خود را در طول تاریخ به اثبات رسانده اند.
سرزمینی که از دوران بسیار دور، مهد هنر و ادب بود و این امر از چهره های درخشان و شاخص علمی، هنری و مذهبی که در دامان خود پروراند و به جامعه هنر پرور ایران هدیه کرد هویداست و به همین سبب جایگاه ویژه ای از تاریخ را به خود اختصاص داده است.
دیاری که از دیدگاه علمی فرهنگی علوم دینی و سایر دانش های متعارف از دیرباز بسیار غنی بوده و علمای بزرگی را در دامان خود پرورده کاشان شهر عالمان و مومنان که در کوچه پس کوچه هایش تاریخ جاری است و در آینه تاریخش بزرگانی نقش بسته اند که هریک خورشید روزگاران خود بوده اند، غیاث الدین جمشیدها، ملامحسن ها، محتشم ها، کلیم ها،فیض ها و....
کاشان و آن مردم خونگرم و میهمان نوازش مردمی که به واسطه ایمان راسخ زهد و تقوای بی نظیر شیعی مسلک خود از صدر اسلام نام دارالومنین را برای دیار خود به ارمغان آوردند و آن را صدر شهرهای شیعه نشین قرار دادند و با تلاش خستگی ناپذیر خود و اندیشه ها و افکار متعالی احساسات لطیف و آمیخته با زیباییها مهربانی و عاطفه خود این شهر نشسته بر دامان کویر را چون نگین سبز بر تارک علم فلسفه فقه و ادب و عرصه های هنری نشاندند و درخشش و شکوه و جلوه این شهر را در تارخ زبانزد خاص و عام گرداندند.
این شهرستان دارای آثار تاریخی بی نظیری است که چشم هر بیننده ای مجوب خود می کند یکی از این آثار تپه های باستانی سیلک است، این تپه در غرب مسیر کاشان- فین و در مجاورت جاده قرار دارد.
سیلک در حال حاضر مشتمل بر یک تپه شمالی و یک تپه جنوبی است که به فاصله پانصد متر از یکدیگر قرار دارند و در جلوی این تپه ها گورستان هایی از انسان های ماقبل تاریخ وجود دارد.
محوطه پیش از تاریخ سیلک در حدود چهار کیلومتری جنوب غرب کاشان واقع شده که از دوتپه و دو گورستان تشکیل شده در سال 1310 ه.ش بر حسب اتفاق سیلی از دامنه کوه ها سرازیر شد که گوشه ای از قبرستان (ب) سیلک را با خود برد و چند قبر را سوراخ کرد.
رهگذران در این قبرها کوزه های زیبایی یافتند که این کوزه ها در بازار کاشان فروخته شد و تدریجا از موزه لوور فرانسه سر درآورد.
رئیس موزه نامه ای به مسئول موزه ملی ایران نوشت که در آن سال شخصی به نام آندره گدار فرانسوبی بود.
وی تحقیق روی این کوزه ها را در تخصص خود ندید لذا طی نامه های از دکتر گریشمن دعوت نمود تا در این تپه ها حضور یابد.
وی چهار دوره تاریخی برای زندگی و سکونت در دو تپه شمالی و جنوبی نشان داد که ازحدود هزاره پنجم پیش از میلاد تا میانه هزاره اول پیش از میلاد ادامه داشته است، در این دوران پیشرفت های قابل ملاحظه ای در زندگی ساکنان سیلک روی داد، از پیشرفت در فن کوزه گری، پخت ظروف و تزئینات آن با نقوش و خطوط جانوری و پیدایش خط که برای اولین بار در مرکز ایران در میانه هزاره چهارم بیش از میلاد اختراع شد تا ساخت شهری مستحکم با دیوار و استحکامات و ساخت معبد و جنگ با دولت های بزرگ غرب به ویژه آشور.
سیلک نخستین پایگاه صنعت سفالگری در جهان به شمار می رود که ابتدا ساخت سفال با دست و به صورت فتیله ای انجام می گرفت ولی با اختراع سفالگری با چرخ،تحولی در ساخت سفال به وجود آمد.
هنرمند سفالگر با مهارت خاص خود چنان سفال را در دست می فشارد و به آن شکل می دهد که گویی تلاش می کند طروات زندگی را در سفال به نمایش بگذارد.
محوطه باستانی بسیار وسیع سیلک در اثر بیش نیم قرن بی توجهی و گسترش بیش از حد و سریع شهر کاشان از بین رفت و تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است که شامل دو تپه شمالی و جنوبی به فاصله 600 متر از یکدیگر و دو گورستان است.
قدمت قدیمیترین آثار به دست آمده از تپه شمالی به حدود ۷۵۰۰ سال قبل میرسد و آخرین آثار مکشوفه از تپه جنوبی مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل است.
این تپه تاریخی در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید.
قدیمیترین خاستگاه تمدن بشری را سیلک کاشان عنوان میکنند، یعنی اولین جایی که شهر نشینی شکل گرفت، آنجا که آریاییها اولین تمدن شهر نشینی را ایجاد کردند.
تمدن اقوام تپههای سیلک در 2500 سال پیش مغلوب تمدن آریایی شد که آثار آنها در طبقات مختلف حفاری از قبیل ظروف لولهدار بلند با نقش اسب و خورشید و اسلحه آهنی و شمشیر و نیزههای بلند کشف شده است.
محوطه باستانی سیَلْک که در منطقه فین کاشان واقع شده قدمتی در حدود 7 هزار سال دارد.
محوطه باستانی سیَلْک در ضلع جنوبغربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یکدیگر قرار دارند و دو گورستان تشکیل شده است.
یکی از گورستانها که گورستان الف نامیده میشود ۳۵۰۰ سال قدمت دارد و در ۲۰۰ متری جنوب تپهٔ جنوبی واقع شده است که امروزه روی آن بلواری احداث شده است.
گورستان دیگر که گورستان ب نامیده میشود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و در زیر باغها و زمینهای کشاورزی ضلع غربی تپهها قرار دارد.
تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا محل عبادت اقوام باستانی بوده است که از گل رس و سفال ساخته شده است.
این بنای تاریخی تا سال ۱۳۱۰ شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود تا اینکه با کاوشهای باستانشناسان کشف شد.
در خرابههای تپه باستانی سیلک چند اسکلت انسان و ظروف قدیمی پیدا شده که این اشیاء در موزههای لوور فرانسه، موزهٔ ملی ایران و موزهٔ باغ فین و موزهای در جنب این بنای باستانی قرار داده شده است.
این تپه تاریخی در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید.
قدمت قدیمیترین آثار به دست آمده از تپه شمالی به حدود ۷۵۰۰ سال قبل میرسد و آخرین آثار مکشوفه از تپه جنوبی مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل است.
این منطقه مسکونی در جوار بقایای دریای تتیس (دریای عظیمی که تمام فلات مرکزی ایران و افغانستان را در برگرفته بوده) قرار گرفته و شاید با خشک شدن آرام دریا و پدید آمدن خشکیهای حاصلخیز، انسانهایی را که احتمالا در ارتفاعات زندگی میکردهاند، به سمت خود کشانده است.
این تپه در نگاه اول یک تپه خاکی است و جاذبهای برای دیدن، آن هم در گرمای شهر کاشان ندارد ولی با کمی توجه به قدمت و شناخت تاریخ، آنوقت این تپه دالانی برای ورود به دنیایی دیگر محسوب خواهد شد.
مسکن انسان در این ناحیه نخست به صورت کوهها، یا خانههای محقری که از نی و شاخههای درخت ترکیب یافته بود، ساخته شد و بعدها روی نی و شاخههای درخت گل مالیدند و یا دیوارهای خانه را با چینه بالا بردند ولی خیلی زود برای بالا بردن دیوارها از خشت خام استفاده کردند.
در ابتدا خشتها را بدون قالب میساختند، ولی بعداً برای ساختن آن قالب به کار بردند، توانستند خشتها را یک اندازه و منظم بسازند.
در داخل خانهها دیوارها را با گل اخری رنگ میکرند. و مردگان را در زیر کف اتاقها که آجر فرش یا سنگ فرش نبود، دفن مینمودند.
مردگان را در این قبرها به صورت «چمپاته» به خاک میسپردند و همراه آنها در گورشان اشیایی قرار میدادند و این اشیا در بعضی از گورها پر ارزش و زیاد بود و در بعضی دیگر کم و بیارزش.
ذوق و سلیقه هنری این مردم از روی حکاکیهای آنها که نخستین بار روی استخوان انجام گردیدهاست و از روی نقوش سفالشان ظاهر میگردد.
سیلک تنها مکان تاریخی در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران پیش از هخامنشی در آن پیدا شده ولی خطی که همزمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمدهبود، تحت نام پرتو ایلامی شناخته شده است.